Przepisy dotyczące kwestii spadkowych często się zmieniają, przyda się zatem wiedza na temat kwestii jaką jest przekazanie mieszkania wnukowi a zachówek.
Zdarza się, iż babcia lub dziadek przekazują wnukowi swoje mieszkanie w formie darowizny. Dzieci seniora często żądają w takiej sytuacji otrzymania „należytego” im zachowku od osoby obdarowanej, do którego nie zawsze mają jednak prawo. Jakie zatem obowiązki spoczywają na darczyńcy i obdarowanym?
Darowizna – prawa i obowiązki
Kluczowym aspektem w tego typu sprawach jest konkretne ustalenie właściwego sposobu przekazania swej nieruchomości wnukowi lub wnuczce. Jeśli powyższe następuje w drodze zwykłej umowy darowizny, co niewątpliwie jest najbardziej korzystnym rozwiązaniem dla obdarowywanej strony, to wówczas transakcja jest nieodpłatna.
W umowie ponadto można zastrzec sobie także ustanowienie dożywotniej służebności mieszkania, czyli pewne i trwałe zabezpieczenie naszego bytu egzystencjonalnego, aż do naszej śmierci. Darczyńca powinien żądać służebności, w przypadku, gdy owe lokum jest jego jedynym miejscem stałego pobytu, a także, gdy jest osobą, która wymaga opieki i pielęgnacji.
Niestety zdarzają się wypadki, gdy senior, oddając mieszkanie w darowiźnie, zwyczajnie ląduje na bruku. Obdarowany, bez ustanowienia służebności, nie ma żadnego obowiązku sprawowania opieki nad osobą Darczyńcy, ani też zapewnienia jej lokalu zastępczego do zamieszkania.
Przekazanie mieszkania wnukowi a zachowek – ważne informacje!
Kiedy powstaje obowiązek wypłacenia zachowku ?
Jeśli nieruchomość została przekazana w formie nieodpłatnej, to należy się zachowek od tej darowizny. Jeśli zaś dany senior przepisał wnukowi nieruchomość odpłatnie (przykładowo w drodze umowy dożywocia), to nie występują żadne szanse, aby otrzymać jakąkolwiek spłatę od obdarowanego po śmierci darczyńcy.
Jeżeli cały swój majątek (w tym wypadku mieszkanie), senior przekazał za życia swemu wnukowi/ wnuczce w drodze umowy darowizny lub testamentu, to wówczas dzieci darczyńcy są uprawnione do żądania od tegoż wnuka lub wnuczki stosownej wysokości zachowku. Ustala się go podług wartości wybranej nieruchomości, a także według procentu, jaki danej osobie przysługuje, z tytułu spadku.
Zachówek – połowa udziału spadkowego
Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego (w skrócie: K.c.), „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”.
Co dzieje się w przypadku, gdy wnuk lub wnuczka ignorują prawo rodziców do otrzymania przez nich zachowku?
Według § 2 art. 991 K.c. „jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu roszczenie przeciwko spadkobiercy o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.
Jeżeli osoba uprawniona do zachowku nie otrzyma świadczenia, do którego ma prawo, może wówczas wytoczyć przeciwko spadkobiercy, czyli obdarowanemu wnukowi czy wnuczce, stosowny proces.
O zachowek można wystąpić w przeciągu okresu 5 lat od śmierci darczyńcy lub od chwili otwarcia testamentu. W kwestii zachowku należy wziąć pod uwagę, oprócz art. 991 K.c., także inne przepisy tego kodeksu, np. art. 993-996. Zgodnie z art. 995 K.c. wartość przedmiotu darowizny oblicza się nie według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.
