U ludzi powyżej 65 roku życia mamy do czynienia ze zmniejszaniem się codziennej aktywności fizycznej i spadkiem podstawowej przemiany materii, na skutek obniżenia masy mięśni szkieletowych. Seniorzy z osłabionym apetytem spożywają mniej wartościowych składników odżywczych niż powinni. Słabnące łaknienie oraz zmniejszenie konsumpcji żywności skutkujące spadkiem masy ciała, określono jako jadłowstręt (anoreksję) wieku podeszłego. Anoreksja przyczynia się do rozwoju niedożywienia białkowo-kalorycznego, które dodatkowo pogarsza stan zdrowia osoby starszej. Szczególnie osoby zamieszkujące domy pomocy społecznej oraz osoby hospitalizowane powinny być diagnozowane pod kątem wspomnianego schorzenia.
Rozróżniamy anoreksję związaną z procesem starzenia (fizjologiczną), patologiczną, środowiskową.
Anoreksja fizjologiczna
Ten rodzaj dysfunkcji związany jest z zaburzeniami w odczuwaniu głodu lub z szybszym i/lub silniejszym działaniem sygnałów sytości. W wymienionych procesach doniosłą rolę sprawują hormony odpowiedzialne za odczuwanie sytości. Dalszych badań wymaga natomiast potwierdzenie, czy proces starzenia może prowadzić do zmian w centralnym mechanizmie kontroli apetytu.
U seniorów osłabieniu ulega zmysł powonienia i smaku z powodu naturalnego spadku liczby i czułości brodawek językowych. Do dysfunkcji zmysłu węchu w podeszłym wieku prowadzą zmiany strukturalne w nabłonku jamy nosowej. Ponad połowa populacji osób powyżej 65 roku życia ma problemy z powyższym narządem zmysłu.
U osób słabo dbających o higienę jamy ustnej, a także w przypadku utraty zębów i konieczności zastępowania ich protezami, wpływ zmian fizjologicznych na niechęć do przyjmowania posiłków może być silniejszy. Suchość w jamie ustnej pojawiają się u seniorów również osłabia chęć do jedzenia.
Fizjologicznym zjawiskiem u starszych osób jest opóźnione opróżnianie żołądka, co w konsekwencji prowadzi do wczesnego odczuwania pełności tego narządu podczas spożywania posiłków i do dłuższego trwania wrażenia o sytości po zakończeniu konsumpcji.
Anoreksja z przyczyn patologicznych
Przewlekłe choroby takie jak np. niewydolność nerek czy serca, schorzenia neurologiczne, zaburzenia psychiczne, biorą udział w patogenezie jadłowstrętu w seniorów. Ból odczuwany z różnych przyczyn u osób starszych również nie sprzyja chęci spożywania odpowiednich racji pokarmowych.
Warto wspomnieć o wielochorobowości, czyli występowaniu jednocześnie kilku chorób u jednej osoby, co istotnie może zwiększyć prawdopodobieństwo powstania niedożywienia białkowo-kalorycznego.
Niektóre leki wywołują zaburzone odczuwanie smaku, suchość w jamie ustnej, bądź zaburzenia gastryczne, co zniechęca seniora do jedzenia. Lekami powodującymi spadek łaknienia są antybiotyki, preparaty stosowane w chorobie Alzheimera, w niewydolności serca bądź arytmii. Liczba przyjmowanych leków też nie jest bez znaczenia, bowiem istnieje korelacja między ilością zażywanych leków a masą ciała i stanem odżywienia osoby starszej. Im więcej medykamentów stosuje senior, tym większe ryzyko niedożywienia.
Anoreksja z przyczyn środowiskowych
Warto pamiętać przy diagnozowaniu jadłowstrętu u osoby w wieku podeszłym, że samotność, brak pieniędzy czy niepełnosprawność też przyczyniają się do zaburzeń w stanie odżywienia.
Opracowano na podstawie: „Anoreksja wieku podeszłego – epidemiologia, przyczyny, konsekwencje zdrowotne”; Edyta Wernio i wsp., Geriatria 2016
