Delirium (majaczenie) zwane także stanem ostrego splątania oraz ostrym zespołem mózgowym, dotyka najczęściej osób w podeszłym wieku hospitalizowanych lub przebywających w domach opieki społecznej. Mózg osoby starszej jest szczególnie narażony na zaburzenia homeostazy spowodowane zachwianym metabolizmem ośrodkowego układu nerwowego. Co może doprowadzić do wspomnianych zaburzeń metabolizmu?
– zatrucie stosowanymi lekami lub alkoholem
– infekcje bakteryjne i wirusowe
– zapalenie zatok przynosowych
– niedożywienie
– hipoglikemia (gwałtownie zmniejszenie się stężenie glukozy we krwi poniżej dopuszczalnej normy)
– hipotonia (niedociśnienie) powstała na skutek sepsy, zawału serca bądź zatrucia lekami
– hipertonia (nadciśnienie) spowodowana np. przełomem tarczycowym w wyniku nasilenia objawów nadczynności tarczycy
– destabilizacja równowagi kwasowo-zasadowej lub wodno-elektrolitowej
Warto zdawać sobie sprawę, iż niektóre grupy leków również mogą wywoływać delirium np. leki przeciwdepresyjne, uspokajające, przeciwhistaminowe (antyalergiczne), steroidy o działaniu przeciwzapalnym.
U seniorów istotnym czynnikiem ryzyka majaczenia jest otępienie. Majaczenie może również świadczyć o istnieniu ryzyka wystąpienia otępienia. Inne schorzenia neurologiczne tj. udar, zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu, padaczka, urazy ośrodkowego układu nerwowego, również mogą zwiastować pojawienie się delirium.
Objawy delirium
Majaczenie może przejawiać się na różne sposoby, jednakże najważniejszym symptomem są zaburzenia uwagi wraz z zakłóceniem funkcji poznawczych. Zaburzenia świadomości widoczne są jako omamy i urojenia, czasami o charakterze prześladowczym, co może powodować nieświadome lub zamierzone samouszkodzenie ciała spowodowane lękiem. Obserwuje się także zakłócenia orientacji czasu, miejsca i przestrzeni, pobudzenie psychoruchowe bądź letarg. Do symptomów delirium należy także odwrócenie dobowego rytmu snu, co prowadzi do bezsenności w nocy i przysypiania w ciągu dnia. Wymienione dysfunkcje mogą trwać kilka godzin lub kilka dni i charakteryzują się tendencja do nawracania w ciągu kilku miesięcy.
Należy niezwłocznie ustalić przyczynę wystąpienia delirium, aby nie dopuścić do dalszego uszkodzenia mózgowia. W tym celu trzeba przeprowadzić badanie neurologiczne, aby wykluczyć istnienie uszkodzeń wewnątrzczaszkowych, takich jak krwiaki bądź krwawienia wewnątrzczaszkowe. U osób w podeszłym wieku należy brać pod uwagę istnienie ropnia mózgu bądź zmian zakrzepowo-zatorowych w mózgowiu.
Kryteria rozpoznania delirium
1) Ostry początek i zmienny przebieg
2) Zaburzenia uwagi – niemożność kontynuowania rozmowy spowodowania osłabieniem koncentracji
3) Niespójność myślenia
4) Zakłócenia świadomości – od przesadnej czujności wraz z nadaktywnością ruchową do spadku czujności włącznie z letargiem
Aby można było zdiagnozować delirium u pacjenta należy stwierdzić występowanie kryterium pierwszego i drugiego oraz trzeciego lub czwartego.
Zapobieganie
W celu ograniczenia ryzyka pojawienia się delirium należy stosować działania prewencyjne, takie jak zapewnienie seniorowi poczucia bezpieczeństwa i wsparcia psychicznego, tłumaczenie celowości wykonania badań i innych procedur medycznych, dbanie o dobrą orientację w najbliższym otoczeniu (podanie pacjentowi okularów, aparatu słuchowego). Należy ograniczać wpływ czynników powodujących delirium, czyli np. zmniejszać odczuwanie bólu. Pamiętać należy także o zapewnieniu seniorowi odpowiedniej ilości płynów i pożywienia, a także umożliwić mu niezakłócony sen (zabezpieczyć salę przed hałasem oraz zbyt intensywnym oświetleniem w nocy).
