Dieta a funkcje umysłowe

Liczne dowody wskazują na to, że pomiędzy sposobem żywienia, stanem odżywienia a aktywnością umysłową i samopoczuciem człowieka mogą występować istotne zależności. Ryzyko wystąpienia depresji i powiązanego z nią obniżenia aktywności umysłowej może zależeć m.in. od rodzaju spożywanej diety. Niewłaściwa dieta, poprzez wpływ na stan naczyń krwionośnych i zwiększanie ryzyka wystąpienia aterosklerozy, może skutkować pogorszeniem funkcji umysłowych i przyczynić się do rozwoju przedwczesnej demencji.
Witaminy z grupy B wpływają na funkcjonowanie centralnego i peryferyjnego układu nerwowego. Witamina B1 (tiamina) uczestniczy w przekazywaniu impulsów nerwowych. Niedobór witaminy B6 może powodować zmiany neurologiczne, w tym przedwczesne starzenie się neuronów. Niacyna jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mózgu i obwodowego układu nerwowego, bierze udział w syntezie insuliny. Deficyt w organizmie witamin: B1, B2, B6, B12 i kwasu foliowego może być przyczyną irytacji, depresji i degeneracji mieliny (tłuszczowej substancji, która otacza akson niektórych komórek nerwowych, tworząc izolującą elektrycznie warstwę). Jednym z możliwych skutków braku tych witamin, w odniesieniu do obniżania aktywności umysłowej, są zaburzenia w metabolizmie homocysteiny. Podniesiony poziom homocysteiny w osoczu jest niezależnym czynnikiem ryzyka rozwoju wielu chorób sercowo-naczyniowych. Tym samym jest to potencjalny czynnik mogący powodować związek między aterosklerozą i osłabieniem sprawności umysłowej. Uzupełnianie diety kompleksem witamin z grupy B powoduje obniżenie poziomu homocysteiny w surowicy krwi wśród seniorów. Wzrostowi stężenia homocysteiny w osoczu, obok niedoborów witamin z grupy B i kwasu foliowego w spożywanych posiłkach, sprzyja dieta wysokobiałkowa.
Obniżaniu sprawności umysłowej można zapobiegać lub znacznie opóźnić wystąpienie objawów, poprzez zwiększone pobieranie z żywnością przeciwutleniaczy, takich jak witamina C, E i beta karoten. Uszkodzenia centralnego systemu nerwowego spowodowane utleniaczami są przyczyna chorób neurodegeneracyjnych np. choroby Alzheimera. Witamina E, oprócz pełnionej funkcji przeciwutleniającej, może dodatkowo ograniczać rozwój aterosklerozy poprzez wpływ na funkcjonowanie układu immunologicznego. Poziom witaminy E we krwi dodatnio koreluje z funkcjonowaniem pamięci.
Alkohol wywołuje bezpośredni wpływ na funkcjonowanie centralnego układu nerwowego i aktywność umysłową. W małych dawkach (10-20 g czystego alkoholu na dobę) łagodzi objawy zmęczenia i poprawia nastrój, natomiast większe dawki przyczyniają się do zmniejszenia wydajności funkcji psychomotorycznych, osłabienia percepcji i uwagi. Kofeina podobnie jak alkohol wpływa na funkcje układu nerwowego. Typowa filiżanka kawy zawiera od 70 do 140 mg kofeiny. Dla osoby ważącej 70 kg oznacza to pobranie 1-2 mg kofeiny/kg masy ciała, co odpowiada 1-2 µg/ml osocza. Wpływ kofeiny na organizm różni się w zależności od tego, czy dana osoba spożywa ją nałogowo czy też nie. Zależy tez od czasu spożywania kofeiny, tzn. czy określona dawka jest wypijana w krótkim czasie, czy w ciągu całego dnia. Koncentracja w osoczu poniżej 20 µg/ml nie wykazuje trujących czy niekorzystnych efektów, więc spożycie 250 mg kofeiny na dobę (około 2,5 filiżanek kawy) powinno stanowić dawkę bezpieczną i nie wywołać efektów ubocznych. Kofeina jest postrzegana jako psychostymulant. Jej spożycie w rozsądnych ilościach prowadzi do polepszenia wydajności psychofizycznej, a w szczególności czasu reakcji i pamięci. Wśród wielu regularnych konsumentów kofeiny zaprzestanie jej konsumpcji wywołuje niekorzystne zmiany, takie jak: bóle głowy, senność, zmęczenie.