Drżenie samoistne (ET z angielskiego essential tremor) jest przewlekłą chorobą o podłożu neurologicznym. W mózgu osób cierpiących na powyższe schorzenie stwierdza się zanik komórek Purkinjego (wyspecjalizowanych komórek nerwowych) oraz zmiany patologiczne w miejscu sinawym pnia mózgu będącym źródłem noradrenaliny (NA) – hormonu i neuroprzekaźnika powstającego w sytuacjach stresowych. Niski poziom NA na skutek degeneracji miejsca sinawego skutkuje pojawieniem się ruchów mimowolnych. Częstość występowania ET nasila się wraz z wiekiem. W populacji osób po 65 roku życia choroba występuje u 40 osób na 1000, natomiast wśród seniorów w 8 dekadzie życia częstość pojawiania się schorzenia jest na poziomie około 13% populacji.
Przyczyny i objawy ET
Udowodniono, iż ET ma podłoże genetyczne. Osoby, których krewni cierpieli na tę chorobę, są w większym stopniu obciążone ryzykiem rozwoju ET. Średni wiek zachorowania u pacjentów z rodzinnym występowaniem schorzenia wynosi 40 lat. Wyszczególniono czynniki środowiskowe odpowiedzialne za rozwój drżenia samoistnego, są to: pestycydy chloroorganiczne oraz związki ołowiu i rtęci. Wymienione dwa pierwiastki są toksyczne dla móżdżku oraz dla komórek Purkinjego. W surowicy krwi pacjentów z ET wykrywa się podwyższony poziom harmaliny, co może wynikać z nieprawidłowości w reakcjach metabolicznych u osoby chorej. Harmalina i jej pochodne – harmany odnaleźć można w zbożach, ryżu, winie, piwie.
Podstawowym objawem ET jest drżenie kończyn górnych i głowy, w mniejszym stopniu drżenie dotyczy kończyn dolnych. Mimowolne ruchy kończyn utrudniają, a z czasem uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie doprowadzając pacjentów w podeszłym wieku do niepełnosprawności ruchowej. Badania naukowe pozwoliły wykryć obecność deficytów poznawczych korelujących z drżeniem samoistnym. Obserwacja chorych wykazała współwystępowanie dysfunkcji czynności wykonawczych (pamięci operacyjnej, funkcji wzrokowo-przestrzennych) oraz zaburzeń węchu. W literaturze naukowej pojawiły się wzmianki o zwiększonej predyspozycji do rozwoju otępień u osób cierpiących na ET. Badania chorych na drżenie samoistne wskazują również na 4-5 razy większe ryzyko zachorowania wśród tych osób na chorobę Parkinsona w porównaniu z osobami nie chorującymi na ET. Udowodniono częstsze pojawianie się ET wśród krewnych osób cierpiących na chorobę Parkinsona.
Diagnozowanie
Postawienie właściwej diagnozy u seniorów z drżeniem samoistnym jest utrudnione z uwagi na fakt częstego występowania w tej grupie wiekowej szeregu innych zaburzeń ruchowych, których symptomy pokrywają się z symptomami ET. U osób w podeszłym wieku ciężko jest odróżnić drżenie samoistne od drżenia będącego objawem choroby Parkinsona.
Leczenie
U osób starszych leczenie ET nastręcza trudności z powodu występowania schorzeń układu krążenia i układu oddechowego, co uniemożliwia terapię niektórymi farmaceutykami skutecznymi w zmniejszaniu ruchów mimowolnych. Dotyczy to zwłaszcza beta-adrenolityków, które u pacjentów w podeszłym wieku powodują skutki uboczne pod postacią bradykardii (wolnego rytmu serca), hipotonii (niedociśnienie tętnicze). Stosowanie wspomnianej grupy leków wśród seniorów musi przebiegać pod ścisłą kontrolą lekarza.
Można rozważyć zastosowanie toksyny botulinowej w iniekcjach w okolicę mięśni zginaczy i prostowników ręki. Taka terapia pozwala na zmniejszenie drżenia nawet do 4 tygodni po zabiegu. Zastrzyki z toksyny botulinowej są skuteczne także w przypadku leczenia drżenia głosu.
Gdy terapia farmakologiczna okazuje się niewystarczająca do redukcji objawów choroby można zastosować zabiegi neurochirurgiczne pod postacią stymulacji elektrycznej głębokich struktur mózgowia.
