Przejście na emeryturę to jeden z najważniejszych momentów w życiu. Dla wielu osób oznacza zasłużony odpoczynek po latach pracy, dla innych – nowe wyzwania i konieczność odnalezienia się w innej rzeczywistości finansowej. System emerytalny w Polsce od lat budzi emocje i pytania. Choć każdy słyszał o ZUS-ie, nie każdy wie dokładnie, jak obliczana jest emerytura, od czego zależy jej wysokość i co można zrobić, by nie stracić należnych świadczeń. Warto więc przyjrzeć się najważniejszym zasadom i rozwiać kilka wątpliwości, które często pojawiają się wśród seniorów.
Zacznijmy od podstaw. Emerytura z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych to świadczenie, które przysługuje osobom, które osiągnęły wiek emerytalny i mają odpowiedni staż pracy, czyli okres opłacania składek. W Polsce obecnie wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Co istotne, nie jest to obowiązek – osiągnięcie tego wieku daje prawo do przejścia na emeryturę, ale nie zmusza do rezygnacji z pracy. Osoby, które zdecydują się dłużej pozostać na rynku pracy, mogą liczyć na wyższe świadczenie, ponieważ każda dodatkowa składka zwiększa kapitał emerytalny.
Wysokość emerytury zależy od kilku czynników. ZUS oblicza ją na podstawie sumy wszystkich zgromadzonych składek oraz średniego dalszego trwania życia, czyli statystycznej liczby miesięcy, przez które emeryt będzie pobierał świadczenie. Mówiąc prościej – im więcej składek odprowadziliśmy i im krócej według statystyk będziemy żyć, tym wyższa będzie miesięczna kwota emerytury. W praktyce oznacza to, że kobiety, które żyją dłużej niż mężczyźni, często otrzymują niższe świadczenia.
Wielu seniorów zastanawia się, co zrobić, jeśli ich emerytura okaże się niska. ZUS wypłaca tzw. minimalną emeryturę – w 2025 roku wynosi ona 1780,96 zł brutto miesięcznie. Aby jednak otrzymać tę kwotę, trzeba mieć odpowiedni staż ubezpieczeniowy – minimum 20 lat pracy dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Osoby, które pracowały krócej lub nie odprowadzały składek, mogą otrzymać świadczenie niższe, nawet jeśli przez całe życie wykonywały różne prace dorywcze czy w rolnictwie bez umowy.
Warto pamiętać, że ZUS nie oblicza emerytury automatycznie. Aby ją otrzymać, trzeba złożyć wniosek – można to zrobić osobiście w oddziale, przez pełnomocnika lub za pośrednictwem internetu, korzystając z Platformy Usług Elektronicznych ZUS. Wniosek można złożyć najwcześniej na 30 dni przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające zatrudnienie i wysokość zarobków, jeśli nie ma ich w archiwach ZUS. W przypadku osób, które pracowały wiele lat temu, czasem trzeba poszukać dawnych zaświadczeń lub świadectw pracy, by nie stracić należnych składek.
Niektórzy seniorzy łączą pobieranie emerytury z dalszą pracą. Wiele osób decyduje się na takie rozwiązanie – pozwala ono nie tylko zwiększyć dochody, ale też utrzymać aktywność zawodową i społeczną. Trzeba jednak pamiętać o kilku zasadach. Osoby, które nie osiągnęły jeszcze powszechnego wieku emerytalnego, muszą zgłosić fakt pracy do ZUS-u. Przekroczenie określonego progu dochodów może spowodować zmniejszenie lub zawieszenie świadczenia. Po osiągnięciu wieku emerytalnego można już pracować bez ograniczeń, a każda dodatkowa składka podnosi przyszłą emeryturę po przeliczeniu.
Często pojawia się również pytanie o waloryzację emerytur. To proces, który ma chronić świadczenia przed utratą wartości spowodowaną inflacją. Co roku w marcu ZUS dokonuje podwyżki, dostosowując emerytury do wzrostu cen i przeciętnego wynagrodzenia w kraju. Dzięki temu świadczenia rosną, choć tempo tych zmian nie zawsze nadąża za wzrostem kosztów życia.
Dla wielu seniorów ważne jest także to, że ZUS oferuje różne dodatki do emerytury. Należą do nich m.in. dodatek pielęgnacyjny dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, dodatek kombatancki, świadczenia honorowe dla stulatków czy tzw. „trzynastka” i „czternastka”, wypłacane raz w roku wszystkim emerytom. Choć te dodatki nie rozwiązują wszystkich problemów finansowych, stanowią istotne wsparcie dla domowego budżetu.
Warto także wiedzieć, że każdy emeryt ma prawo do przeliczenia świadczenia, jeśli po jego przyznaniu dalej pracuje i odprowadza składki. Wystarczy złożyć wniosek w ZUS-ie – można to robić raz w roku, najlepiej w okolicach lutego lub marca. Wtedy świadczenie zostanie ponownie obliczone i, jeśli są ku temu podstawy, podwyższone.
Podsumowując, emerytura z ZUS to świadczenie, na które pracujemy przez całe życie, ale od którego wysokości zależy wiele czynników – długość pracy, wysokość zarobków, a także moment przejścia na emeryturę. Warto interesować się tym tematem wcześniej, sprawdzać swoje składki i dbać o dokumentację. Dobrze poinformowany senior ma większą szansę uzyskać świadczenie, które pozwoli spokojnie przeżyć jesień życia bez niepotrzebnych obaw o finanse.
