Zachowek to prawo a nie obowiązek, którego można dochodzić do spadkobierców w określonym czasie od chwili śmieci spadkodawcy. Zapewnia osobom wskazanym w ustawie korzyści pieniężne ze spadku. Korzyść ta stanowi równowartość części udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu, gdyby dziedziczył z ustawy. Osobie niewskazanej w testamencie, a mającej prawo do spadku z mocy ustawy, przysługuje więc roszczenie o zachowek względem wyznaczonych przez spadkodawcę osób – spadkobierców. Uprawniony do zachowku otrzymuje pieniężną rekompensatę, natomiast nie staje się już spadkobiercą, np. nie odpowiada za długi spadkowe.
Powództwo z tytułu zachowku wytacza się wyłącznie przed sądem ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, przed sądem miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
Zachowek jest płatny na wezwanie uprawnionego najczęściej w formie rozliczenia pieniężnego. Dochodzenie roszczeń z tytułu zachowku przedawnia się z upływem lat trzech lub pięciu w zależności od daty ogłoszenia testamentu.
Komu przysługuje prawo do zachowku
Uprawnionymi do zachowku są osoby powołane do spadku z ustawy: dzieci, wnuki, małżonek i rodzice spadkodawcy. Tym osobom przysługuje prawo żądania od osób powołanych w testamencie do spadku sumy pieniężnej stanowiącej równowartość należnego im zachowku. Rodzice są uprawnieni do zachowku jedynie w sytuacji, gdy spadkodawca nie miał dzieci, a wnuki – tylko w przypadku, gdy dzieci spadkodawcy nie żyją.
Komu nie przysługuje prawo do zachowku
Nie mają prawa do żądania zachowku:
-
małżonek, gdy spadkodawca wystąpił o rozwód z winy tego małżonka,
-
osoba, która na mocy umowy zrzekła się dziedziczenia,
-
osoba, która odrzuciła spadek czyli nie chciała dziedziczyć i dostać spadku
-
osoba, która została uznana za niegodną,
-
osoba, która została wydziedziczona
Spadkodawca może wydziedziczyć swoje dzieci, małżonka i rodziców tylko w testamencie. Wydziedziczenie musi wynikać z treści testamentu. Jakie są przyczyny wydziedziczenia:
-
wydziedziczonym, gdy postępuje się w sposób sprzeciwiający się woli spadkodawcy
-
dopuszcza się przestępstwa przeciwko niemu lub bliskich mu osób
-
nie dopełnia się względem niego obowiązków rodzinnych .
-
Wydziedziczenie nie nastąpi, gdy spadkodawca przebaczy osobie uprawnionej do zachowku.
Obliczanie zachowku
Obliczenie zachowku to ustalenie wysokości sumy pieniężnej, jakiej osoba uprawniona do zachowku może domagać się od spadkobiercy wymienionego w testamencie. Wysokość zachowku wynosi połowę sumy, jaka by przysługiwała danej osobie, gdyby miało miejsce dziedziczenie ustawowe. W przypadku osób małoletnich i stale niezdolnych do pracy wysokość zachowku zwiększa się do 2/3 udziału. Zachowek jest zawsze w postaci pieniężnej.
Do zachowku dolicza się darowiznę uczynioną przez spadkodawcę na rzecz osoby uprawnionej do zachowku. Darowizna podlega doliczeniu niezależnie od tego, czy nadal znajduje się u osoby uprawnionej, czy też uległa zużyciu bądź zniszczeniu. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest wnuk spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także darowiznę dokonaną na rzecz jego rodzica, czyli dziecka spadkodawcy.
Do zachowku nie dolicza się:
-
drobnych darowizn
-
dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami bądź uprawnionymi do zachowku,
-
darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, gdy nie miał dzieci, chyba że darowizna została dokonana na mniej niż 300 dni przed urodzeniem się dziecka,
-
przy ustalaniu zachowku dla małżonka darowizn dokonanych przed zawarciem małżeństwa.
Kancelaria Prawna Anna Śniegowska-Giżyńska
