Zasady nabywania prawa do emerytury uregulowane zostały przede wszystkim
w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ustawa ta podzieliła ubezpieczonych na trzy grupy wiekowe:
– osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r.,
– osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r.,
– osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r.
Przynależność do określonej grupy wiekowej skutkuje tym, że różne są zarówno warunki, na których można nabyć prawo do emerytury, jak i zasady ustalania jej wysokości.
Emerytury „po staremu”
Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. nabywają prawo do emerytury na starych zasadach. Uzyskanie tej emerytury uzależnione jest od ukończenia odpowiedniego wieku i udokumentowania wymaganego stażu pracy. Dotyczy to również osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., które do dnia 31 grudnia 2008 r. spełniły warunki wymagane do uzyskania wcześniejszej emerytury.
Możliwość przejścia na tzw. wcześniejsze emerytury dotyczy m.in. osób pracujących w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, twórców i artystów, kolejarzy, górników, nauczycieli, inwalidów wojennych lub wojskowych, kombatantów.
Wysokość emerytury dla tych osób uzależniona jest od:
– osiąganego przez nich wynagrodzenia,
– stażu pracy oraz
– tzw. kwoty bazowej.
Od 1 marca 2013 r. kwota bazowa wynosi 3080,84 zł.
Emerytury „po nowemu”
Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. – jeśli nie mają prawa do emerytury wcześniejszej – nabywają prawo do emerytury na tzw. nowych zasadach. Wysokość tej emerytury ustalana jest również w nowy, inny niż dotychczas sposób.
Jedynym warunkiem do uzyskania nowej emerytury jest ukończenie powszechnego wieku emerytalnego. Emerytura przysługuje niezależnie od tego, jak długi jest staż pracy.
Od 1 stycznia 2013 r. powszechny wiek emerytalny wynosi:
I. dla kobiet urodzonych w okresie:
do dnia 31 grudnia 1952 r. wynosi 60 lat;
od dnia 1 stycznia 1953 r. do dnia 31 marca 1953 r. wynosi 60 lat i 1 miesiąc;
od dnia 1 kwietnia 1953 r. do dnia 30 czerwca 1953 r. wynosi 60 lat i 2 miesiące;
od dnia 1 lipca 1953 r. do dnia 30 września 1953 r. wynosi 60 lat i 3 miesiące;
od dnia 1 października 1953 r. do dnia 31 grudnia 1953 r. wynosi 60 lat i 4 miesiące;
od dnia 1 stycznia 1954 r. do dnia 31 marca 1954 r. wynosi 60 lat i 5 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1954 r. do dnia 30 czerwca 1954 r. wynosi 60lat i 6 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1954 r. do dnia 30 września 1954 r. wynosi 60 lat i 7 miesięcy;
od dnia 1 października 1954 r. do dnia 31 grudnia 1954 r. wynosi 60 lat i 8 miesięcy;
od dnia 1 stycznia 1955 r. do dnia 31 marca 1955 r. wynosi 60 lat i 9 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1955 r. do dnia 30 czerwca 1955 r. wynosi 60 lat i 10 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1955 r. do dnia 30 września 1955 r. wynosi 60 lat i 11 miesięcy;
od dnia 1 października 1955 r. do dnia 31 grudnia 1955 r. wynosi 61 lat;
od dnia 1 stycznia 1956 r. do dnia 31 marca 1956 r. wynosi 61 lat i 1 miesiąc;
od dnia 1 kwietnia 1956 r. do dnia 30 czerwca 1956 r. wynosi 61 lat i 2 miesiące;
od dnia 1 lipca 1956 r. do dnia 30 września 1956 r. wynosi 61 lat i 3 miesiące;
od dnia 1 października 1956 r. do dnia 31 grudnia 1956 r. wynosi 61 lat i 4 miesiące;
od dnia 1 stycznia 1957 r. do dnia 31 marca 1957 r. wynosi 61 lat i 5 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1957 r. do dnia 30 czerwca 1957 r. wynosi 61lat i 6 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1957 r. do dnia 30 września 1957 r. wynosi 61 lat i 7 miesięcy;
od dnia 1 października 1957 r. do dnia 31 grudnia 1957 r. wynosi 61 lat i 8 miesięcy;
od dnia 1 stycznia 1958 r. do dnia 31 marca 1958 r. wynosi 61 lat i 9 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1958 r. do dnia 30 czerwca 1958 r. wynosi 61lat i 10 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1958 r. do dnia 30 września 1958 r. wynosi 61 lat i 11 miesięcy;
od dnia 1 października 1958 r. do dnia 31 grudnia 1958 r. wynosi 62 lata;
od dnia 1 stycznia 1959 r. do dnia 31 marca 1959 r. wynosi 62 lata i 1 miesiąc;
od dnia 1 kwietnia 1959 r. do dnia 30 czerwca 1959 r. wynosi 62 lata i 2 miesiące;
od dnia 1 lipca 1959 r. do dnia 30 września 1959 r. wynosi 62 lata i 3 miesiące;
od dnia 1 października 1959 r. do dnia 31 grudnia 1959 r. wynosi 62 lata i 4 miesiące;
od dnia1 stycznia 1960 r. do dnia 31 marca 1960 r. wynosi 62 lata i 5 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1960 r. do dnia 30 czerwca 1960 r. wynosi 62 lata i 6 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1960 r. do dnia 30 września 1960 r. wynosi 62 lata i 7 miesięcy;
od dnia 1 października 1960 r. do dnia 31 grudnia 1960 r. wynosi 62 lata i 8 miesięcy;
od dnia 1 stycznia 1961 r. do dnia 31 marca 1961 r. wynosi 62 lata i 9 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1961 r. do dnia 30 czerwca 1961 r. wynosi 62 lata i 10 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1961 r. do dnia 30 września 1961 r. wynosi 62 lata i 11 miesięcy;
od dnia 1 października 1961 r. do dnia 31 grudnia 1961 r. wynosi 63 lata;
od dnia 1 stycznia 1962 r. do dnia 31 marca 1962 r. wynosi 63 lata i 1 miesiąc;
od dnia 1 kwietnia 1962 r. do dnia 30 czerwca 1962 r. wynosi 63 lata i 2 miesiące;
od dnia 1 lipca 1962 r. do dnia 30 września 1962 r. wynosi 63 lata i 3 miesiące;
od dnia 1 października 1962 r. do dnia 31 grudnia 1962 r. wynosi 63 lata i 4 miesiące;
od dnia 1 stycznia 1963 r. do dnia 31 marca 1963 r. wynosi 63 lata i 5 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1963 r. do dnia 30 czerwca 1963 r. wynosi 63 lata i 6 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1963 r. do dnia 30 września 1963 r. wynosi 63 lata i 7 miesięcy;
od dnia 1 października 1963 r. do dnia 31 grudnia 1963 r. wynosi 63 lata i 8 miesięcy;
od dnia 1 stycznia 1964 r. do dnia 31 marca 1964 r. wynosi 63 lata i 9 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1964 r. do dnia 30 czerwca 1964 r. wynosi 63 lata i 10 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1964 r. do dnia 30 września 1964 r. wynosi 63 lata i 11 miesięcy;
od dnia 1 października 1964 r. do dnia 31 grudnia 1964 r. wynosi 64 lata;
od dnia 1 stycznia 1965 r. do dnia 31 marca 1965 r. wynosi 64 lata i 1 miesiąc;
od dnia 1 kwietnia 1965 r. do dnia 30 czerwca 1965 r. wynosi 64lata i 2 miesiące;
od dnia 1 lipca 1965 r. do dnia 30 września 1965 r. wynosi 64 lata i 3 miesiące;
od dnia 1 października 1965 r. do dnia 31 grudnia 1965 r. wynosi 64 lata i 4 miesiące;
od dnia 1 stycznia 1966 r. do dnia 31 marca 1966 r. wynosi 64 lata i 5 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1966 r. do dnia 30 czerwca 1966 r. wynosi 64 lata i 6 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1966 r. do dnia 30 września 1966 r. wynosi 64 lata i 7 miesięcy;
od dnia 1 października 1966 r. do dnia 31 grudnia 1966 r. wynosi 64 lata i 8 miesięcy;
od dnia 1 stycznia 1967 r. do dnia 31 marca 1967 r. wynosi 64 lata i 9 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1967 r. do dnia 30 czerwca 1967 r. wynosi 64 lata i 10 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1967 r. do dnia 30 września 1967 r. wynosi 64 lata i 11 miesięcy;
od dnia 1 października 1967 r. do dnia 31 grudnia 1967 r. wynosi 65 lat;
od dnia 1 stycznia 1968 r. do dnia 31 marca 1968 r. wynosi 65 lat i 1 miesiąc;
od dnia 1 kwietnia 1968 r. do dnia 30 czerwca 1968 r. wynosi 65 lat i 2 miesiące;
od dnia 1 lipca 1968 r. do dnia 30 września 1968 r. wynosi 65 lat i 3 miesiące;
od dnia 1 października 1968 r. do dnia 31 grudnia 1968 r. wynosi 65 lat i 4 miesiące;
od dnia 1 stycznia 1969 r. do dnia 31 marca 1969 r. wynosi 65 lat i 5 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1969 r. do dnia 30 czerwca 1969 r. wynosi 65 lat i 6 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1969 r. do dnia 30 września 1969 r. wynosi 65 lat i 7 miesięcy;
od dnia 1 października 1969 r. do dnia 31 grudnia 1969 r. wynosi 65 lat i 8 miesięcy;
od dnia 1 stycznia 1970 r. do dnia 31 marca 1970 r. wynosi 65 lat i 9 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1970 r. do dnia 30 czerwca 1970 r. wynosi 65 lat i 10 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1970 r. do dnia 30 września 1970 r. wynosi 65 lat i 11 miesięcy;
od dnia 1 października 1970 r. do dnia 31 grudnia 1970 r. wynosi 66 lat;
od dnia 1 stycznia 1971 r. do dnia 31 marca 1971 r. wynosi 66 lat i 1 miesiąc;
od dnia 1 kwietnia 1971 r. do dnia 30 czerwca 1971 r. wynosi 66 lat i 2 miesiące;
od dnia 1 lipca 1971 r. do dnia 30 września 1971 r. wynosi 66 lat i 3 miesiące;
od dnia 1 października 1971 r. do dnia 31 grudnia 1971 r. wynosi 66 lat i 4 miesiące;
od dnia 1 stycznia 1972 r. do dnia 31 marca 1972 r. wynosi 66 lat i 5 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1972 r. do dnia 30 czerwca 1972 r. wynosi 66 lat i 6 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1972 r. do dnia 30 września 1972 r. wynosi 66 lat i 7 miesięcy;
od dnia 1 października 1972 r. do dnia 31 grudnia 1972 r. wynosi 66 lat i 8 miesięcy;
od dnia 1 stycznia 1973 r. do dnia 31 marca 1973 r. wynosi 66 lat i 9 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1973 r. do dnia 30 czerwca 1973 r. wynosi 66 lat i 10 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1973 r. do dnia 30 września 1973 r. wynosi 66 lat i 11 miesięcy;
po dniu 30 września 1973 r. wynosi 67 lat.
II. dla mężczyzn urodzonych w okresie:
od dnia 1 stycznia 1949 r. do dnia 31 marca 1949 r. wynosi 65 lat i 5 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1949 r. do dnia 30 czerwca 1949 r. wynosi 65 lat i 6 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1949 r. do dnia 30 września 1949 r. wynosi 65 lat i 7 miesięcy;
od dnia 1 października 1949 r. do dnia 31 grudnia 1949 r. wynosi 65 lat i 8 miesięcy;
od dnia 1 stycznia 1950 r. do dnia 31 marca 1950 r. wynosi 65 lat i 9 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1950 r. do dnia 30 czerwca 1950 r. wynosi 65 lat i 10 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1950 r. do dnia 30 września 1950 r. wynosi 65 lat i 11 miesięcy;
od dnia 1 października 1950 r. do dnia 31 grudnia 1950 r. wynosi 66 lat;
od dnia 1 stycznia 1951 r. do dnia 31 marca 1951 r. wynosi 66 lat i 1 miesiąc;
od dnia 1 kwietnia 1951 r. do dnia 30 czerwca 1951 r. wynosi 66 lat i 2 miesiące;
od dnia 1 lipca 1951 r. do dnia 30 września 1951 r. wynosi 66 lat i 3 miesiące;
od dnia 1 października 1951 r. do dnia 31 grudnia 1951 r. wynosi co najmniej 66 lat i 4 miesiące;
od dnia 1 stycznia 1952 r. do dnia 31 marca 1952 r. wynosi 66 lat i 5 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1952 r. do dnia 30 czerwca 1952 r. wynosi 66 lat i 6 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1952 r. do dnia 30 września 1952 r. wynosi 66 lat i 7 miesięcy;
od dnia 1 października 1952 r. do dnia 31 grudnia 1952 r. wynosi 66 lat i 8 miesięcy;
od dnia 1 stycznia 1953 r. do dnia 31 marca 1953 r. wynosi 66 lat i 9 miesięcy;
od dnia 1 kwietnia 1953 r. do dnia 30 czerwca 1953 r. wynosi 66 lat i 10 miesięcy;
od dnia 1 lipca 1953 r. do dnia 30 września 1953 r. wynosi 66 lat i 11 miesięcy;
po dniu 30 września 1953 r. wynosi 67 lat.
Podstawę obliczenia nowych emerytur stanowi suma kwot składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego i kapitału początkowego. Tę kwotę dzieli się przez tzw. średnie dalsze trwanie życia wyrażone
w miesiącach.
W jaki sposób starać się o emeryturę?
Postępowanie w sprawach przyznania emerytury wszczyna się na podstawie wniosku osoby zainteresowanej. Wniosek można złożyć w każdej placówce ZUS lub przysłać pocztą.
Przy składaniu wniosku należy okazać dokumenty potwierdzające dane osobowe, tj.:
imię, nazwisko, datę urodzenia i adres; uzasadniające prawo do emerytury (dokumenty potwierdzające okresy pracy: świadectwa pracy, zaświadczenia płatnika składek); dokumenty potwierdzające wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu i uposażenia, przyjmowane do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń (legitymacja ubezpieczeniowa, zaświadczenie płatnika na formularzu Rp-7). W razie gdy zainteresowany nie ma możliwości uzyskania tych dokumentów możliwe jest przyjęcie kopii dokumentacji płacowej sporządzonej przez archiwum lub inną instytucję przechowującą dokumentację danego zakładu pracy bądź prywatną firmę przechowalniczą. Dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia, a także inne okresy składkowe
i nieskładkowe oraz dokumentujące wysokość wynagrodzenia należy dołączyć do wniosku w oryginale. ZUS wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji.
