Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) i zaćma to choroby przyczyniające się do utraty wzroku u ludzi powyżej 65 roku życia. Cechą charakterystyczną plamki żółtej jest akumulacja dwu karotenoidów będących głównymi składnikami pigmentu plamki tj.: luteiny i zeaksantyny, których stężenie w plamce jest znacznie większe niż w innych częściach siatkówki. Substancje te są silnymi antyoksydantami i posiadają właściwości filtrowania wysokoenergetycznego światła niebieskiego, zmniejszając jego intensywność. Dzięki tym właściwościom chronią fotoreceptory siatkówki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników i nadmiaru energii świetlnej. Stężenie wspomnianych karotenoidów w oku maleje wraz z wiekiem i jest szczególnie małe u ludzi z AMD. Za najważniejsze czynniki ryzyka AMD uważa się starszy wiek, palenie tytoniu, nieprawidłową dietę, nadmierną ekspozycję oczu na światło słoneczne. Do rozwoju omawianej choroby predysponuje też nadużywanie alkoholu, cukrzyca, otyłość, rodzinne występowanie AMD. Kobiety częściej zapadają na zwyrodnienie plamki żółtej niż mężczyźni. Palenie tytoniu powoduje zmniejszenie gęstości barwnika plamki żółtej, co wskazuje na małe stężenie luteiny i zeaksantyny. Nadużywanie alkoholu sprzyja zmniejszeniu stężenia karotenoidów w surowicy, natomiast tkanka tłuszczowa gromadzi część luteiny spożywanej z dietą, co może tłumaczyć względny niedobór tej substancji w plamce żółtej osób otyłych.
Luteina i zeaksantyna są syntetyzowane wyłącznie przez rośliny, więc pożywienie jest jedynym źródłem tych karotenoidów dla człowieka. Duże ich ilości znajdziemy w jarmużu, szpinaku, a nieco mniejsze w sałacie, brokułach, dyni, brukselce, zielonym groszku, kukurydzy, fasoli szparagowej. Związki te są rozpuszczalne w tłuszczach i tłuszcz jest konieczny do ich prawidłowego wchłaniania w jelicie cienkim, dlatego produkty będące źródłem luteiny i zeaksantyny powinny być spożywane z posiłkiem zawierającym tłuszcz. Ilość tłuszczu potrzebna do sprawnego wchłaniania karotenoidów jest niewielka i wynosi od 3 do 5g w posiłku. Ponadto przyswajanie luteiny i zeaksantyny jest ułatwiane przez należyte rozdrobnienie pokarmu (dokładne żucie) i gotowanie potraw. Obróbka termiczna żywności roślinnej powoduje destrukcję błon komórkowych, co zwiększa biodostępność karotenoidów. Związki te są względnie oporne na podwyższoną temperaturę i przez to obróbka termiczna żywności nie zmniejsza ich biologicznych właściwości. Dieta obfitująca w warzywa o dużej zawartości luteiny, stosowana całe życie, jest cenną metodą zapobiegania AMD, ale u ludzi w podeszłym wieku może zachodzić potrzeba zażywania suplementacji tego związku. Przypuszcza się, że luteina i zeaksantyna dzięki swym właściwościom przeciwutleniającym może odgrywać rolę nie tylko w profilaktyce chorób oczu, ale także chorób sercowo-naczyniowych powstających na tle miażdżycy.
Aktywator Inicjatyw Senioralnych
2024-11-18
