Samoopieka to podstawowy model opieki, w którym głównym opiekunem danej osoby jest ona sama. Dotyczy większości ludzi zdrowych i będących w wieku, w którym mogą o sobie decydować. Niemniej, u osób starszych i niepełnosprawnych samoopieka także daje duże możliwości działania. Często jest jednak niedoceniana. Samoopieka seniorów powinna skupiać się na prowadzeniu prawidłowego trybu życia, uwzględniającego stan zdrowia. Ze względów dość oczywistych, to właśnie zdrowie powinno być głównym punktem zainteresowań seniorów. Liczyć powinna się także świadomość własnych ograniczeń i umiejętność oceny swoich możliwości we wszelkich sferach życia. Samoświadomość ma nie tylko pomagać doraźnie, ale też pełnić funkcję profilaktyczną, chroniąc przed ewentualnymi zagrożeniami.
Przygotowanie seniora do samoopieki
Przygotowaniem seniora do samoopieki najczęściej zajmuje się wykwalifikowana pielęgniarka środowiskowa. Podstawą jest uświadomienie realnego stanu, w jakim znajduje się dana osoba. Dokładna informacja o stanie zdrowia i wymaganych czynnościach z tym związanych leży w gestii lekarza, jednak pielęgniarka ma za zadanie wyjaśnić seniorowi, które czynności może on wykonywać samodzielnie, a w których powinien zdać się na pomoc innych. Musi przy tym ocenić rzeczywiste możliwości osoby starszej i stopień jej motywacji do efektywnego zajęcia się sobą.
Znaczenie ma również poznanie sytuacji rodzinnej seniora, ponieważ to właśnie bliscy odgrywają ważną rolę opiekuńczą i pielęgnacyjną. Powinni oni zapoznać się z zadaniami, jakie mieliby wykonywać, a rolą pielęgniarki środowiskowej jest ocenić ich możliwości w tym zakresie. Co ciekawe, dla efektywnej samoopieki lepsze będą ewentualne niedobory pomocy ze strony rodziny niż jej nadmiar. Sensem tych działań jest bowiem przyzwyczajanie seniora do samodzielności – niedobory mogą więc stać się motywacją, podczas gdy nadmiar może spowalniać trening samodzielności.
Zasady samoopieki seniora
Samoopieka seniora to w rzeczywistości umiejętność samodzielnego funkcjonowania w zdrowy, bezpieczny i komfortowy sposób. Ze względu na postępujące ograniczenia wynikające ze starości i wiążących się z nią chorób, osoby starsze muszą dostosować się do swoich nowych potrzeb. W ramach samoopieki należy opracować z seniorami ich codzienną rutynę. Opiekun lub pielęgniarka muszą dokładnie omówić z podopiecznym zasady wykonywania wszystkich czynności, jakich będzie się podejmował w ciągu dnia.
Chodzi o ustalenie zasad bezpiecznego poruszania się, przygotowywania posiłków, wykonywania zabiegów higienicznych. Przy okazji posiłków istotne jest też wyrobienie w seniorze nawyku zażywania leków o odpowiednich porach i we właściwych dawkach. Osobom mającym z tym problemy można zaproponować specjalne pojemniki ułatwiające dawkowanie lekarstw oraz elektroniczne alarmy sygnalizujące porę ich przyjmowania. Koniecznością jest także ustalenie sposobu wykonywania czynności higienicznych i stosowania środków pielęgnacyjnych w sposób skuteczny i niewymagający nadmiernego wysiłku. Kolejnymi elementami samoopieki, które powinny zostać omówione, są ewentualne ćwiczenia. W pewnych przypadkach potrzebne może być jednak ustalenie sposobów ograniczenia aktywności, których senior powinien przestrzegać.
Jednocześnie, należy nauczyć osobę starszą, jak ma postępować, gdy wystąpi u niej nagły spadek mobilności, pogorszy się jej samopoczucie lub będzie potrzebowała innej, natychmiastowej pomocy. Wyrobienie nawyku posiadania telefonu zawsze blisko siebie jest niezwykle ważne. Trzeba także zadbać o dostępność najważniejszych numerów i nauczenie, pod który z nich należy dzwonić w razie konkretnych sytuacji. Gdy senior zostanie zaznajomiony z wszystkimi aspektami samoopieki, fundamentalne pozostaje monitorowanie jego działań i systematyczne sprawdzanie, czy radzi sobie tak, jak zostało to przewidziane. Dokonywać może tego pielęgniarka środowiskowa podczas rutynowych wizyt, bądź rodzina, która zazwyczaj ma większe możliwości sprawowania kontroli nad seniorem.
Przystosowanie seniora do samoopieki jest doskonałym sposobem na możliwie najdłuższe zachowanie jego względnej samodzielności. W wielu sytuacjach może pozwolić na uniknięcie niechcianego przeniesienia do placówki pomocowej. Pomaga też wyzbyć się poczucia winy, z którym niejednokrotnie borykają się seniorzy niechcący obciążać bliskich swoimi potrzebami.
