Świerzb to choroba powodowana przez pasożyta – świerzbowca ludzkiego. Do zakażenia dochodzi przez bezpośredni kontakt z osobą chorą, a także poprzez spanie w jednej pościeli, używanie tych samych ręczników. Pensjonariusze domów pomocy społecznej czy ośrodków pomocy dla ubogich są szczególnie narażeni na wystąpienie powyższej choroby. Ogniska endemiczne świerzbu pojawiają się także na oddziałach szpitalnych, a pacjenci wracając do domu zakażają członków rodziny. Leczenie immunosupresyjne (obniżające odporność), choroby przebiegające z osłabioną odpornością (nowotwory, zakażenie HIV), predysponują do zachorowań na świerzb. Wyróżniamy świerzb hiperkeratotyczny, który cechuje się dużą zakaźnością, a jego symptomem jest silne złuszczanie skóry dłoni, stóp, łokci oraz powstawanie łusek i strupów w miejscach objętych chorobą. Świerzb pęcherzowy pojawia się zazwyczaj u osób powyżej 65 roku życia.
Jakie objawy wskazują na wystąpienie świerzbu?
Świąd może być miejscowy lub uogólniony, często ulega on nasileniu po podniesieniu temperatury ciała np. podczas nocnego spoczynku. Przyczyną swędzenia jest obecność pasożyta lub reakcja ustroju na jego odchody. Świerzbowiec ludzki lubi umiejscawiać się w ciepłym i wilgotnym otoczeniu, więc można znaleźć go w okolicy narządów płciowych (częsta lokalizacja pasożyta), pod piersiami, ale nierzadko bytuje na brzuchu lub rękach. Jeśli dana osoba posiada zmiany starcze skóry, może być ciężko dokonać diagnozy, dlatego u seniorów z podejrzeniem świerzbu poszukuje się pęcherzyków na palcach rąk. Rozpoznanie komplikuje jednoczesne występowanie łuszczycy bądź innych schorzeń przebiegających ze świądem.
Symptomem obecności roztocza pasożytniczego jest pojawianie się nor świerzbowcowych w przestrzeniach międzypalcowych rąk, stóp oraz na skórze nadgarstków, łokci (świerzbowce drążą korytarze tylko w najgrubszych strukturach warstwy rogowej). Zmiany te mogą występować w linii prostej lub „tworzyć” literę C bądź S. Jeśli choroba trwa przewlekle, może dojść do pojawiania się wykwitów powodowanych drapaniem skóry, są to tzw. przeczosy oraz zmiany przebarwieniowe i nadmierne łuszczenie.
Rozpoznanie i terapia
Zakażenie diagnozuje się na podstawie oględzin skóry pacjenta, a w przypadkach niejednoznacznych można wykorzystać dermatoskop w celu odnalezienia pasożyta. Pierwsze 2-4 tygodnie od zakażenia to czas, kiedy nie występują jeszcze wyraźne objawy choroby, ale pacjent już może zakazić inne osoby. Świąd skóry może się utrzymywać nawet przez 4 tygodnie po skutecznym leczeniu, ze względu na bytowanie świerzbowców w warstwie rogowej naskórka (w norach świerzbowcowych) do momentu fizjologicznego złuszczenia się tej warstwy. W trakcie leczenia za pomocą preparatów przeciwświerzbowych zaleca się zmianę odzieży i pościeli po każdej nocy.
Bardzo skuteczna w terapii świerzbu jest maść dziegciowo-siarkowa, która jest na tyle bezpieczna, że może być używana nawet u kobiet ciężarnych i karmiących. Niestety nie każdy pacjent toleruje nieprzyjemny zapach powyższego preparatu.
