Konferencja pt.: „Tajemnice Bazyliki Jasnogórskiej. Studium do dziejów” połączona z promocją książki pod tym samym tytułem odbyła się w Kaplicy Różańcowej na Jasnej Górze.
Celem spotkania było przedstawienie pierwszych wyników badań naukowych przeporowadzonych w czasie prac konserwatorskich w bazylice w latach 2009–2012, a także odkryć, jakich dokonano podczas tych działań. Odkrycia te były wielkim zaskoczeniem dla badaczy, konserwatorów, a także samych gospodarzy miejsca – ojców paulinów. W bazylice odnaleziono fragmenty starych murów, posadzki noszącej ślady wielkiego pożaru z 1690 r. W części prezbiterium bazyliki tajemniczym znaleziskiem były krypty z pochówkami.
Zebranych powitał o. Sebastian Matecki, podprzeor Jasnej Góry. Podkreśli, że ta konferencja jest owocem ogromnych prac konserwatorskich i badawczych, jakie zostały poczynione w jasnogórskiej bazylice w latach 2009-2012. „Przyszedł czas, aby dzięki ofiarnej pracy, dzięki wielkiej fachowości tak wielu ludzi, profesorów, naukowców, aby pewne tajemnice bazyliki jasnogórskiej zostały odkryte, przybliżone – powiedział o. Matecki – Bo im bardziej możemy poznać miejsce, tym bardziej możemy je ukochać (…) wgłębiając się w to, co stanowi istotę tego miejsce, staje się nam ono jeszcze bardziej bliskie”.
O. dr Jan Golonka podziękował wszystkim naukowcom zaangażowanym w prace za trud i poświęcenie. „Efektem tej pracy jest ta publikacja” – powiedział z wdzięcznością. O. Golonka przybliżył także przebieg prac i odkryć, jakich dokonano w jasnogórskiej bazylice.
O. Dariusz Cichor, definitor generalny Zakonu Paulinów, który mocno zaangażował się w prace eksploracyjne krypt odkrytych w bazylice dodał. „Praca w tak znakomitym gronie specjalistów była dla mnie bardzo pięknym doświadczeniem – podkreślił – Efekty prowadzonych badań pozwalają spodziewać się w przyszłości bardzo ciekawych konstatacji”.
Archeolog Iwona Młodkowska-Przepióowska dzieląc się swoimi doświadczeniami uznała, że najcenniejsze z punktu widzenia archeologicznego były odkrycia fragmentów murów: „Do tego, żeby je zinterpretować, potrzebna jest ogromna wiedza. Ja taką wiedzą nie dysponuję, ale cieszę się, że nasze odkrycia, że nasza dokumentacja może być przekazana ludziom, którzy się mądrze tym zajmą czyli jakby na nowo postawią hipotezy dotyczące początków kościoła i jego dalszych faz rozwoju”.
Kolejnym ciekawym odkryciem według pani archeolog są posadzki w prezbiterium: „Posadzki były bardzo oryginalne, tworzyły je płytki gliniane, które miały na sobie ślady ciągów palcowych wytwórców tych płytek. One były różnych rozmiarów, różnych kształtów, najczęściej zbliżone do kwadratu lub trapezu, ale zostały w bardzo piękny sposób ułożone, tak, że tworzyły chodniki. Dwa podłużne z płytek prostokątnych wzdłuż ścian północnej i południowej prezbiterium, a środek wypełniała posadzka z płytek kwadratowych”.
Znaleziono dwa poziomy płytek nazwanych „starszą” i „młodszą”, ponieważ na tym etapie badań nie określono jeszcze szczegółowej chronologii. „Posadzka ‘młodsza’ miała ślady pożaru, więc na pewno można ją wiązać z wielkim pożarem z 1690 roku, natomiast ‘starsza’ posadzka nie została do tej pory przez nas określona” – tłumaczyła Iwona Młodkowska-Przepiórowska.
Ważnym odkryciem archeologicznym było także odkrycie krypt. „Wystąpienia tych krypt nie spodziewał się absolutnie nikt, a zwłaszcza krypy trzeciej, która wydawała się najstarsza, ale ze względów technologicznych nie można było jej przebadać do końca, dlatego że dotarcie do stopy posadowienia tej krypty wymagało zrobienia ogromnego wykopu, pomieszczenia ogromnej ilości ziemi, z którą nie byłoby co zrobić, no i oczywiście zburzyłoby harmonogram prac, a było to na tym etapie zaawansowania robót inwestorskich nie możliwe – mówiła pani archeolog – W związku z tym zadokumentowaliśmy tylko część stropową tego obiektu, w którym znajdowała się niezliczona do końca ilość pochówków wkładanych jeden w drugi”.
„Badania trwają cały czas – zaznaczyła Iwona Młodkowska-Przepiórowska – W przypadku naszych odkryć jasnogórskich ważne jest to, że z każdej trumny, z każdej krypty zostały pobrane próby, i te próby zostały zdeponowane na Jasnej Górze, i bardzo bym chciała dożyć tego czasu, że one kiedyś zostaną poddane głębokim badaniom specjalistycznym”.
Dr Łukasz Kryst z Katedry Antropologii Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie omówił wyniki badań szkieletów ludzkich z krypt odnalezionych w bazylice jasnogórskiej. Na podstawie tych badań określono przede wszystkim wiek i płeć odnalezionych szczątków. O wysokim statusie społecznym pochowanych w krypcie osób świadczy dobry stan kości bez patologii, zwyrodnień, co oznacza, że osoby te korzystały z dobrej opieki lekarskiej.
Dr Łukasz Kryst zwrócił także uwagę, że osoby pochowane w kryptach były stosunkowo wysokie, jak na swoje czasy. „Wiemy, że osoby o zdecydowanie niższym statusie, charakteryzowały się zdecydowanie niższymi wymiarami ciała i niższą masą. Dobry stan zębów i oszacowana wysokość ciała i masa ciała, pozwalają nam przypuszczać, że osoby te pochodziły z bogatych rodów. Nie brakowało im niczego podczas całego okresu rozwoju, a także dalszego życia, dlatego można śmiało przypuszczać, że były to osoby bardzo majętne” – zaznaczył dr Kryst.
Prof. Helena Hryszko z Katedry Konserwacji i Restauracji Tkanin Zabytkowych ASP w Warszawie opowiedziała o szatach grobowych wydobytych z krypt bazyliki. Pani profesor zwróciła uwagę na to, że tkaniny te są ważnym elementem, który pomoże określić datowanie odkrytych pochówków: „W tkaninach i ubiorach interesują nas takie cechy, jak wzór i krój. Tutaj mamy szczęście, że występują trzy tkaniny z wzorami bardzo charakterystycznymi, które w konkretny sposób pozwolą nam datować te pochówki” – mówiła prof. Helena Hryszko.
Głównym celem prac konserwatorskich było zabezpieczenie wydobytych z trumny tkanin. Za cel przyjęto także wykonanie rekonstrukcji wykroju szaty na podstawie zachowanych pozostałości, odtworzenie sposobu jej uszycia i szczegółów wykończenia. Zachowane fragmenty atłasu i adamaszku ułożono zgodnie w przygotowanym wykrojem i zabezpieczono, naklejając je na tkaninę z klejem. W czasie konferencji po raz pierwszy zaprezentowano zrekonstruowany strój męski tzw. żupan wydobyty z jednej z krypt, który powstał w pierwszej połowie XVII wieku.
Renowacja bazyliki dokonana została w ramach projektu kluczowego „Kompleksowa restauracja zabudowań Klasztoru Ojców Paulinów na Jasnej Górze”, dofinansowanego ze środków Unii Europejskiej oraz z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
