Coraz częściej przy umowach np. sprzedaży rzeczy ruchomych, czy też umowach o dzieło strony wpłacają z wyprzedzeniem ustaloną kwotę pieniędzy określając ją jako zadatek lub zaliczka. Czy na pewno zdajemy sobie sprawę co te określenia oznaczają?
Konsekwencje jakie rodzi dla stron wpłacenie zadatku lub zaliczki są różne, dlatego też należy w każdym przypadku zastanowić się co chcemy osiągnąć poprzez dokonaną wpłatę.
Celem zarówno zadatku, jak i zaliczki jest zagwarantowanie obu stronom umowy tj. kupującemu i sprzedawcy, że umowa dojdzie do skutku. Świadczenie pieniężne ma zapewnić kupującemu otrzymanie zamówionego towaru / usługi, a sprzedawca ma otrzymać umówione wynagrodzenie.
Zadatek jest to świadczenie pieniężne, które ma na celu ochronę obu stron umowy w przypadku jej niewykonania. Przepisy o zadatku stosuje się w przypadku, gdy strony nie zastrzegły inaczej w umowie albo gdy z zwyczajowo przyjętych okoliczności to wynika.
Konsekwencją wpłacenia zadatku jest to, że w przypadku niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia dodatkowego terminu od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
Przykład 1: kupujący i sprzedający zawarli umowę kupna samochodu. Kupujący wpłacił sprzedawcy kwotę 500 zł zadatku. Strony ustaliły, że za miesiąc ( 20 listopada 2018 roku) spotkają się po raz kolejny i wykonają umowę tj. kupujący zapłaci pozostałą kwotę, a sprzedający wyda pojazd. Jednakże po 2 tygodniach od przekazania zadatku kupujący się rozmyślił i nie chce zakupić pojazdu. Czy sprzedający odda kupującemu kwotę zadatku ?
Nie, sprzedający na podstawie kodeksu cywilnego ma prawo zachować dla siebie kwotę zadatku (w tym przypadku 500 zł), która ma stanowić rekompensatę kosztów, które poniósł z powodu tego, że liczył na zawarcie umowy. Sprzedający nie ma żadnego obowiązku wykazywania czy je poniósł oraz w jakiej wysokości.
Przykład 2: kupujący i sprzedający zawarli umowę kupna samochodu. Kupujący wpłacił sprzedawcy kwotę 500 zł zadatku. Strony ustaliły, że za miesiąc ( 20 listopada 2018 roku) spotkają się po raz kolejny i wykonają umowę tj. kupujący zapłaci pozostałą kwotę, a sprzedający wyda pojazd. Jednakże po 2 tygodniach od przekazania zadatku sprzedający sprzedał pojazd innej osobie. Czy sprzedający odzyska wpłacony przez siebie zadatek ?
Tak, kupujący otrzyma wpłacony zadatek, co więcej ma prawo domagać się kwoty dwukrotnie wyższej z uwagi na niedotrzymanie przez sprzedającego umowy.
Natomiast zaliczka stanowi świadczenie pieniężne, które stanowi część należnego wynagrodzenia za towar lub usługę. W przypadku odstąpienia którejkolwiek ze stron od umowy druga strona nie zachowuje zadatku, czy też nie nabywa prawa do żądania jego podwójnej wysokości. W takiej sytuacji strony mają obowiązek zwrócić sobie to co wzajemnie świadczyły.
Zadatek stanowi lepsze zabezpieczenie w sytuacji, gdy stronie zależy na wykonaniu umowy. Jednakże, to strony swobodnie mogą ustalić, która forma zabezpieczenia interesów jest bardziej odpowiednia oraz ustalić jej warunki.
