Jedną z najczęstszych przyczyn niewydolności serca jest choroba wieńcowa. Rozwija się na ogół na podłożu postępującej miażdżycy naczyń wieńcowych. Pacjenci z niewydolnością serca powinni zatem unikać potraw przyczyniających się do powstawania miażdżycy, a więc wysokokalorycznych i słonych, a zamiast nich spożywać duże ilości warzyw i owoców.
Dietetyczne ograniczenie nie oznacza rezygnacji ze smacznych potraw – polecana w przypadku niewydolności serca kuchnia śródziemnomorska słynie ze wspaniałych dań, bogatych w odżywcze produkty pełnoziarniste, warzywa, owoce oraz ryby. Z kolei znaczne ograniczenie soli w posiłkach lub nawet jej brak doskonale rekompensują zioła, które dodadzą potrawom aromatu.
We wszystkich chorobach układu krążenia zalecenia żywieniowe to odpowiedni dobór produktów łatwostrawnych oraz technik sporządzania posiłków, które uczynią potrawy bardziej przyswajalnymi.
Na choroby układu krążenia zapadają głównie osoby z nadwagą i otyłością, stąd poleca się stosowanie diety niskokalorycznej z ograniczeniem tłuszczów, bo spadek masy ciała korzystnie wpływa na obniżenie ciśnienia krwi. W przypadku niewydolności układu krążenia zaleca się stosowanie diety 1500-2000 kcal, w przypadku nadciśnienia tętniczego – 1700-2200 kcal. Energia pochodząca z tłuszczów nie powinna przekraczać 25% wartości energetycznej diety, co oznacza, że należy ograniczyć tłuszcze, a w szczególności nasycone pochodzenia zwierzęcego.
Chorzy z codziennego menu muszą wyeliminować produkty i potrawy tłuste, smażone i pieczone w tradycyjny sposób lub długo zalegające w żołądku, wzdymające i ostro przyprawione. Natomiast najlepsze techniki przygotowania potraw to gotowanie, duszenie bez tłuszczu, pieczenie w folii przezroczystej lub pergaminie. Zaleca się też spożywanie 4-5 posiłków dziennie, ale o mniejszej wielkości i o regularnych porach.
Omega-6 i omega-3
W przypadku wszystkich chorób układu krążenia polecane są tłuszcze roślinne, cenne źródło wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-6: olej sojowy, kukurydziany, słonecznikowy, sojowy. Kwasy z rodziny omega-6 obniżają ryzyko wystąpienia miażdżycy i jej powikłań, a także choroby niedokrwiennej serca. Natomiast kwasy z rodziny omega-3 występujące głównie w tłuszczu rybim mają udokumentowane działanie hamowania miażdżycy; obniżają także ciśnienie tętnicze oraz biorą udział w procesie krzepnięcia krwi. Ponadto obniżają stężenie we krwi trójglicerydów, a także w niewielkim stopniu cholesterolu. Stąd w menu osób z chorobami układu krążenia nie może zabraknąć morskich tłustych ryb (100-200 g przynajmniej dwa razy w tygodniu).
Co jeść, a co wykluczyć
W diecie nie można zapomnieć o ograniczaniu cholesterolu do poziomu 150-300 mg na dobę. Eliminujemy lub ograniczamy w tym celu podroby, jajka, masło, smalec, tłuste mięso, śmietanę, a także słodycze i fast foody.
Jeśli spojrzymy na podaż białka w diecie, to okazuje się, że jedynie w przypadku niewydolności serca zaleca się spożycie białka wyższe od przeciętnego, bo aż 1-1,5 g na kg m.c. W przypadku pozostałych jednostek chorobowych zaleca się jednak, aby białko było na poziomie do 1 g na kg m.c., gdyż większe spożycie zwiększa ciśnienie krwi, a dodatkowo duże ilości metioniny w połączeniu z niedoborami kwasu foliowego oraz wit. B6 mogą powodować wzrost poziomu homocysteiny – głównego czynnika rozwoju miażdżycy. Źródłem białka w diecie mogą być chude mięsa i wysokogatunkowe wędliny, ale też tłuste morskie ryby, niskotłuszczowe produkty mleczne, nasiona strączkowe i produkty zbożowe.
Węglowodany powinny stanowić około 55% wartości energetycznej diety. Najlepiej w postaci produktów zbożowych z pełnego przemiału, grubych kasz, a także warzyw i owoców w postaci surowej, by zwiększyć ilość błonnika do 40 g na dobę, który zmniejsza wykorzystanie z diety tłuszczu i cholesterolu. Rozpuszczalne frakcje błonnika pokarmowego, tj. pektyny, gumy i śluzy, obniżają stężenie poziomu cholesterolu całkowitego w osoczu krwi, a dodatkowo zwiększają stosunek cholesterolu HDL (dobrego) do LDL (złego) we krwi, zmniejszając ryzyko rozwoju miażdżycy.
Ważne jest również ograniczenie w diecie sodu. Organizm potrzebuje zaledwie 1-3 g soli na dobę. Na pewno więc trzeba zrezygnować ze słonych paluszków, czipsów, orzeszków, wędzonych ryb i mięs, przemysłowych wędlin, jedzenia typu fast food, konserw. Można stosować sól dietetyczną o obniżonej zawartości sodu, a zwiększonej ilości potasu. Warto do warzyw i mięs dodawać czosnek, majeranek, bazylię, oregano, estragon, które dodadzą potrawom aromatu.
Jeśli chodzi o witaminy, to warto zwiększyć spożycie produktów zawierających wit. C, która tracona jest w dużych ilościach z moczem pod wpływem środków moczopędnych stosowanych w leczeniu nadciśnienia. Zaleca się także zwiększenie spożycia żywności z wit. B1 (tiaminą), której niedobór może pogłębiać objawy uszkodzenia mięśnia sercowego.
Dieta po zawale
Leczenie dietetyczne tuż po zawale odbiega nieco od powyższych zasad. Przez pierwsze 2-3 dni po zawale stosuje się dietę płynną – głównie soki owocowe, mleko, herbatę, kleiki, a następnie przechodzi się na dietę ubogoenergetyczną (850-1200 kcal) złożoną z łatwostrawnych produktów, z ograniczeniem tłuszczów i soli. Po kolejnych siedmiu dniach stosuje się dietę niskoenergetyczną i łatwo- strawną z ograniczeniem tłuszczu.
Należy także zredukować ilość spożywanego alkoholu, bo powoduje on nie tylko wzrost ciśnienia krwi, stężenia trójglicerydów, ale także zmniejsza skuteczność działania leków obniżających ciśnienie. Możemy pozwolić sobie dziennie na lampkę czerwonego wina, które dzięki zawartości polifenoli – antyutleniaczy pochodzenia roślinnego, działa ochronnie na układ krwionośny. Należy również ograniczyć spożycie kofeiny zawartej w kawie, herbacie lub napojach typu coca-cola, wywołującej wzrost ciśnienia krwi.
Dieta przy nadciśnieniu tętniczym
W przypadku profilaktyki i leczenia nadciśnienia tętniczego stosuje się plan dietetyczny DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension). W zależności od wartości energetycznej diety zaleca różne porcje takich produktów, jak: ziarna i produkty zbożowe, warzywa, owoce, niskotłuszczowe produkty mleczne, mięso, drób i ryby oraz nasiona, ziarna i orzechy, tłuszcze, oleje i słodycze. Głównym celem leczenia niefarmakologicznego jest ograniczenie spożycia soli kuchennej oraz regularna aktywność fizyczna.
Zupa jarzynowa fantazja
Składniki:
-
1,5 l bulionu
-
garść fasolki szparagowej
-
szklanka białej fasoli
-
kilka różyczek kalafiora
-
marchewka
-
korzeń pietruszki
-
2 małe pory
-
łodyga selera naciowego
-
2 pomidory
-
2 ząbki czosnku
-
łyżka oliwy
-
pieprz
-
sól
Sposób przygotowania:
Fasolę moczyć dwie godziny w gorącej wodzie. Odcedzić i gotować w osolonej wodzie przez godzinę. Ponownie odcedzić. Pietruszkę, marchewkę obrać, pokroić w kostkę. Dodać pokrojoną fasolę szparagową, kalafiora, łodygi selera oraz pokrojone w plastry pory. Namoczoną fasolę oraz warzywa zalać bulionem i gotować 15 min. Dodać obrane ze skórki i pokrojone pomidory. Gotować kolejne 15 min. Bazylię i czosnek utrzeć z łyżką oliwy i łyżką wywaru. Sos wlać do zupy i wszystko doprawić solą i pieprzem.
Sałatka z buraków, dyni i koziego sera
Składniki:
-
duży burak
-
400 g dyni
-
3 łyżki oliwy ekstra virgin
-
1/2 szkl. orzechów laskowych
-
250 g rukoli
-
6 łyżek kiełków z lucerny
-
200 g białego i miękkiego sera koziego
-
łyżka octu balsamicznego
-
łyżeczka ziaren brązowej gorczycy
-
łyżeczka musztardy
-
sól i pieprz do smaku
Sposób przygotowania:
Buraka umyć, ugotować i pokroić w ósemki, dynię w kostkę. Polać 2 łyżkami oliwy, doprawić solą i pieprzem. Następnie piec je 20-30 min w piekarniku nagrzanym do 200°C, ostudzić. Z oliwy, octu, ziaren gorczycy i musztardy przygotować sos, doprawić go solą i pieprzem. Na talerzach ułożyć sałatkę, posypać kiełkami i orzechami i polać sosem.
Łosoś z grilla
Składniki:
-
75 dag łososia
-
10 dag masła
-
sól
-
pieprz biały mielony
-
kminek
-
papryka słodka
-
sok z cytryny
Sposób przygotowania:
Filet pokroić na porcje. Posolić, popieprzyć, posypać kminkiem i papryką. Ułożyć na rozgrzanym ruszcie, obłożyć kawałkami masła i opiekać z każdej strony po 5-7 min. W trakcie pieczenia skrapiać sokiem z cytryny. Podawać z grzankami z bułki i sałatą.
