Rośliny mają rozmaite zabarwienie – od bladożółtych, przez czerwone, po wszystkie odcienie fioletu. Skąd bierze się tak duża różnorodność roślinnych barwników i czy ma wpływ na właściwości lecznicze roślin?
Za intensywny kolor owoców i warzyw odpowiadają rozmaite związki chemiczne, wykazujące szereg dobroczynnych właściwości leczniczych, które różnią się w zależności od danej substancji.
Co nadaje jasną barwę owocom i warzywom?
Rośliny o jasnym zabarwieniu zawierają duże ilości karotenoidów, czyli związków o barwie żółtej, czerwonej i pomarańczowej. Poza roślinami o takich odcieniach, karotenoidy występują także w roślinach zielonych oraz w świecie zwierząt. Do najważniejszych karotenoidów zaliczmy:
- Beta-karoten – jest prekursorem witaminy A, co oznacza, że w organizmie ulega przemianie w prowitaminę A, a tym samym uzupełnia jej poziom. Osoby zjadające odpowiednie ilości roślin z beta-karotenem mogą cieszyć się naturalną opalenizną. Ponadto związek ten działa antyoksydacyjnie.
- Alfa-karoten – jest nieco słabszym przeciwutleniaczem niż beta-karoten, jednak równie istotnym.
- Likopen – jako silny naturalny antyoksydant zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, ponieważ obniża poziom cholesterolu LDL (złego), natomiast podnosi poziom HDL (dobrego). Ponadto może zapobiegać rozwojowi nowotworów, np. raka prostaty i piersi.
- Luteina – działanie tego barwnika ma korzystny wpływ na poprawę widzenia, chroni oczy przed szkodliwym wpływem promieni słonecznych, zapobiega rozwojowi chorób oczu, np. jaskry i zaćmy. Luteina dostępna jest w postaci wielu suplementów wzmacniających wzrok.
- Zaksantyna – wspólnie z luteiną poprawiają wzrok i chronią oczy przed słońcem.
Pozostałe właściwości karotenoidów
Karotenoidy mają korzystny wpływ na stan skóry. Niwelując wolne rodniki spowalniają procesy starzenia. Ponadto wspomagają wzrost warstwy nabłonkowej, przyśpieszają złuszczanie martwego naskórka, wygładzają i uelastyczniają cerę. Dieta bogata w karotenoidy stanowi naturalną barierę ochronną przed promieniowaniem słonecznym. Działanie takie znalazło zastosowanie również w kosmetyce – karotenoidy wchodzą w skład wielu preparatów, takich jak kremy i balsamy z filtrem UV. Dostępne są także preparaty z beta-karotenem, które nadają skórze ciemniejszy odcień – nie należy jednak przesadzać z ich ilością, ponieważ w nadmiarze mogą powodować przebarwienia.
Rośliny zawierające karotenoidy wykazują korzystne działanie wzmacniające organizm, układ krwionośny, a także kostno-stawowy. Warto wprowadzić je do diety seniorów z chorobami zwyrodnieniowymi stawów i kości, a także w okresie nadmiernego przemęczenia i stresu.
Produkty bogate w karotenoidy:
- warzywa o żółtym, pomarańczowym i czerwonym zabarwieniu: marchew, bataty, pomidory, dynia, papryka, arbuzy;
- owoce: pomarańcze, czerwone grejpfruty, mandarynki, brzoskwinie, melony, morele, dzika róża, rokitnik;
- rośliny zielone: pietruszka, jarmuż, groszek, brokuły, szpinak.
Uważa się, że karotenoidy nie tracą swoich wartości w trakcie gotowania, dlatego warto spożywać jak najwięcej warzyw i owoców, również w formie przetworzonej. Aby zapewnić jak największą dostępność tych związków, warto zjadać je jednocześnie z białkiem i tłuszczem, dodając np. jajko lub oliwę.
