Szpik kostny jest głównym narządem krwiotwórczym człowieka. Jego postać aktywna, zwana czerwonym szpikiem kostnym, produkuje elementy morfotyczne krwi. Występuje również nieaktywna postać szpiku zwana szpikiem żółtym, w którym znajdują się komórki tłuszczowe. W stanach dużego zapotrzebowania na krew szpik żółty może przekształcić się w szpik czerwony.
Codzienna aktywność człowieka naraża go na różnego rodzaju urazy oraz okaleczenia, dlatego organizm musi stale być przygotowany na konieczność wzmożonej produkcji krwi. Szpik kostny nie zawsze funkcjonuje prawidłowo, gdyż niewłaściwie dobrane leki, środki chemiczne, przebyte choroby czy promieniowanie nie pozostają bez znaczenia dla szybko rozwijających się komórek.
Co świadczy o nieprawidłowym funkcjonowaniu narządu?
– Anemia i zaburzenia krzepnięcia krwi objawiające się obniżeniem stężenie hemoglobiny lub ilości krwinek czerwonych we krwi.
– Zaburzenia układu hemostatycznego krwi występujące pod postacią powikłań zakrzepowo-zatorowych, krwotocznych. Znane są jako skazy krwotoczne przejawiające się przedłużającymi się okresami regeneracji tkanek i naczyń krwionośnych po urazach, tworzeniem się siniaków i krwiaków oraz zwiększoną skłonnością do krwawień.
– Choroby nowotworowe szpiku kostnego (szpiczak, białaczka)
Szpiczak mnogi jest chorobą nowotworową mogącą występować w postaci nacieków w kilku różnych kościach jednocześnie. Schorzenie to spotyka się rzadko (1% nowotworów złośliwych) i przeważnie wśród starszych ludzi. 70% chorych na szpiczaka umiera w ciągu 5 lat od zachorowania, chociaż w ostatnich latach, dzięki zastosowaniu nowych generacji leków, długość przeżycia znacznie się wydłużyła. Przyczyna pojawiania się choroby nie jest dokładnie poznana, zachorowaniu mogą sprzyjać różne czynniki np. narażenie na niektóre środki chemiczne i promieniowanie, osłabiony system odpornościowy, predyspozycje genetyczne. Szpiczaka mnogiego początkowo trudno wykryć, gdyż jego objawy nie są charakterystyczne tj. zmęczenie, infekcje, bóle kości. Zaawansowanej chorobie towarzyszy proces intensywnego niszczenia kości, co powoduje uwalnianie do krwiobiegu dużych ilości wapnia, a w konsekwencji dochodzi do uszkodzenia nerek.
Białaczka to choroba, w której ze względu na zwiększoną liczbę białych krwinek krew przybiera jasny odcień. Do tej nie pory nie udało się ustalić jednoznacznej przyczyny zachorowań na białaczkę. Podejrzewa się, że wpływ mogą mieć takie czynniki jak promieniowanie, niektóre substancje chemiczne i wirusy. Białaczka szpikowa charakteryzuje się zaburzeniami namnażania i dojrzewania krwinek. Ich niedojrzałe formy gromadzą się w szpiku kostnym oraz naciekają do innych narządów. Ostra białaczka szpikowa u osób starszych cierpiących na choroby wieńcowe wzmaga bóle w klatce piersiowej, a nagły atak bólowy sprawia, że pacjent szybko trafia do szpitala. Przewlekła białaczka szpikowa nie daje żadnych objawów, jednak często występują u pacjenta rozmaite infekcje, zmniejsza się łaknienie i obniża się masa ciała, gdyż powiększona śledziona odbiera uczucie sytości żołądka.
Leczenie tego nowotworu jest złożone i zależne od stopnia jego zaawansowania oraz od stanu pacjenta. Podczas terapii chory pozostaje w szpitalu na okres minimum kilku tygodni, czasami kilku miesięcy. W tym czasie stosowane jest najczęściej chemoterapia, u pacjentów z zaatakowanym szpikiem kostnym dokonuje się przeszczepów.
