Odleżyny to zmiany powstałe na skutek stałego ucisku na naczynia tętnicze i żylne, co w rezultacie prowadzi do wystąpienia martwicy tkanek. Ucisk powodowany jest z jednej strony przez kości, a z drugiej strony przez twarde podłoże. Ułożenie na plechach sprzyja występowaniu odleżyn w okolicy krzyżowej, a ułożenie na boku – w okolicy ud i żeber. Zmiany te mogą obejmować tylko naskórek, ale w zaawansowanym stadium mogą dochodzić nawet do mięśni i kości. Powikłaniem odleżyn są trudno gojące się rany, które ulegają zakażeniom bakteryjnym.
Jakie czynniki predysponują do wystąpienia odleżyn:
– długotrwałe unieruchomienie, zwłaszcza dotyczy to osób nieprzytomnych oraz poruszających się na wózkach inwalidzkich
– wiek powyżej 70 roku życia
– niedożywienie
– zaburzenia odczuwania bólu
– choroby przewlekłe np. cukrzyca
– otyłość
– terapia lekami obniżającymi ciśnienie krwi
Powikłaniem odleżyn jest zakażenie patogenną florą bakteryjną oraz rozwój posocznicy. Powyższe następstwa mogą predysponować do wystąpienia zapaleń mięśnia sercowego, co może spowodować zgon chorego.
Jak dbać o pacjenta, by nie dopuścić do rozwoju odleżyn?
Kąpiel, wobec braku przeciwwskazań, może być wykonywana codziennie przy użyciu delikatnych kosmetyków niezawierających substancji zapachowych. Ważne jest, aby dokładnie osuszać skórę po myciu, w celu zapobiegnięcia jej pękaniu. Do natłuszczenia skóry wystarczy zwykła oliwka dla dzieci, bądź preparaty zawierające lanolinę, wazelinę. Okolice pośladków należy często oczyszczać przez wzgląd na kontakt z kałem.
Istotna jest zmiana pozycji ciała co 2 godziny. Zmiana powinna odbywać się bez wywierania nacisku na ciało pacjenta, wystarczy bowiem obrócić go pociągając za przeciwległy brzeg prześcieradła. Chory nie powinien leżeć na nierównej powierzchni powodowanej przez szwy bądź fałdy utworzone na podłożu. Warto ubrać pacjenta w odzież uszytą z tkanin naturalnych i przepuszczających powietrze.
Co robić, gdy wystąpią odleżyny?
Należy zwrócić uwagę na zapewnienie choremu wysokobiałkowej i wysokoenergetycznej diety, bogatej w witaminy antyoksydacyjne (wit. C i A) oraz związki mineralne (cynk). Dieta obfitująca w białko winna być stosowana do momentu wygojenia ran.
Martwica tkanek jest źródłem zakażenia i opóźnia procesy naprawcze, dlatego zmiany trzeba oczyszczać. Można to robić za pomocą kompresów ze środków rozpuszczających martwe tkanki. Kolejna metoda oczyszczania polega na wykorzystaniu wody utlenionej, jodyny, chlorhexydyny. Powyższe preparaty mają działanie drażniące na skórę, dlatego obszar okalający odleżyny należy smarować warstwą tłustego kremu. Najpewniejszym sposobem usunięcia zmienionych tkanek jest ich chirurgiczne wycięcie. Z uwagi na stosowane znieczulenie należy zadbać o poprawę ogólnego stanu pacjenta przed wykonaniem zabiegu. Istotne jest uzupełnienie niedoborów elektrolitów oraz zlikwidowanie zakażeń bakteryjnych poprzez podawanie choremu antybiotyków. Ingerencja chirurga prowadzi do wystąpienia rozległych ubytków skórnych, które można zasklepić innymi tkankami pobranymi od chorego. W trakcie gojenia ran pozabiegowych warto zaopatrzyć pacjenta w nowoczesne opatrunki, które pomagają utrzymać odpowiedni poziom wilgotności skóry, wchłaniają wysięk i mogą być zdjęte bez wywołania uszkodzeń nowo utworzonych tkanek.
