Laktoza czyli cukier mleczny, jest dwucukrem występującym jedynie w mleku ssaków. Składa się z cząsteczki glukozy i galaktozy. Laktoza nie może zostać bezpośrednio wchłonięta z przewodu pokarmowego, lecz musi wcześniej ulec rozłożeniu do cukrów prostych wskutek działania enzymu zwanego laktazą. Enzym ten jest produkowany przez komórki występujące w rąbku szczoteczkowym nabłonka jelita cienkiego. Aktywność laktazy jest największa w okresie niemowlęcym i zmniejsza się wraz z wiekiem. Wrodzony lub nabyty niedobór laktazy objawia się nieprzyjemnymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Niestrawiona część laktozy wędruje przez jelito cienkie w stronę jelita grubego, a bakterie jelitowe fermentują cukier mleczny do kwasów i gazów drażniących błonę śluzową jelit. Rodzaje niedoboru laktazy:
– Alaktazja – wrodzony niedobór enzymu wymuszający stosowanie diety bezlaktozowej
– Hipolaktazja – naturalny proces polegający na zmniejszaniu się ilości laktazy wraz z wiekiem
– Wtórny niedobór laktazy – skutek chorób lub innych czynników uszkadzających kosmki jelitowe: choroba Leśniowskiego-Crohna; zakażenia pasożytnicze przewodu pokarmowego; infekcje żołądkowo-jelitowe wywołane przez bakterie Escherichia coli bądź Salmonella; celikia; aleria pokamowa na białka mleka krowiego; zażywanie antybiotyków i leków przeciwbólowych; nadużywanie alkoholu.
Nietolerancja laktozy a alergia na mleko
Nietolerancja laktozy powoduje wystąpienie objawów klinicznych po spożyciu cukru mlecznego na skutek niemożności jego strawienia. Alergia pokarmowa to stan chorobowy, a przykre dolegliwości ze strony układu pokarmowego uwarunkowane są mechanizmami immunologicznymi. Po wdostaniu się alergenu do przewodu pokarmowego organizm produkuje przeciwciała tzw. immunoglobuliny, które uczestniczą w usunięciu z ustroju niepożądanego związku.
Objawy nietolerancji laktozy to: biegunki, wzdęcia, bóle brzucha, produkowanie zbyt dużej ilości gazów, uczucie „przelewania się” w jamie brzusznej. Poziom nasilenia symptomów jest uzależniony od ilości skonsumowanej laktozy, od stopnia niedoboru laktazy. Objawy nietolerancji ujawniają się po kliku godzinach od wprowadzenia cukru mlecznego do organizmu. Oprócz objawów ze strony przewodu pokarmowego, można też zauważyć u osób cierpiących na nietolerancję laktozy uogólnione dolegliwości: apatię, bóle mięśni i stawów, bóle i zawroty głowy. Pojawienie się tych dysfunkcji wynika z toksycznego oddziaływania metabolitów i toksyn bakteryjnych powstałych na skutek fermentacji laktozy w jelitach.
Diagnostyka nietolerancji laktozy:
Pomiar stężenia wodoru w wydychanym powietrzu. Na skutek fermentacji jelitowej dochodzi do wytworzenia się wodoru, który przedostaje się do naczyń krwionośnych, gdzie wraz z krwią płynie do płuc.
Test tolerancji laktozy z krwi. Badanie polega na zmierzeniu stężenia glukozy we krwi człowieka po spożyciu laktozy. Cukier mleczy po znalezieniu się w przewodzie pokarmowym jest rozkładany do glukozy i galaktozy. W wątrobie galaktoza zostaje przemieniona w glukozę i wtedy dochodzi do wzrostu poziomu cukru we krwi. Gdy zdarzy się, że stężenie glukozy nie wzrośnie, możemy podejrzewać występowanie u pacjenta nietolerancji laktozy.
Jak radzić sobie w codziennym życiu z nietolerancją cukru mlecznego? Dieta eliminacyjna polegająca na wykluczeniu z jadłospisu produktów mlecznych prowadzi do niedoborów witaminy D, wapnia i ryboflawiny, dlatego takie restrykcje należy wprowadzać tylko w uzasadnionych przypadkach. Pamiętajmy też o ukrytych źródłach laktozy, która używana jest np. do produkcji pieczywa, aby nadać brązowe zabarwienie wyrobom. Laktoza stosowana jest przy wytwarzaniu słodyczy, by uniknąć krystalizacji roztworów cukru. Cukier mleczy odnaleźć można w wyrobach mięsnych, jako środek wpływający na ulepszenie smaku, zapachu lub konsystencji tych wyrobów.
