Postępowanie w sprawie o ubezwłasnowolnienie często może trwać nawet kilka miesięcy. Spowodowane jest to najczęściej potrzebą wydania jednej, a nawet kilku opinii biegłych lekarzy specjalistów. W takim przypadku powstaje możliwość ustanowienia dla osoby, której wniosek dotyczy tzw. doradcy tymczasowego na podstawie art. 548 Kodeksu postępowania cywilnego. Sąd, w przypadku osoby pełnoletniej, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, może na wniosek uczestnika postępowania lub z urzędu, ustanowić dla niej doradcę tymczasowego, gdy uzna to za konieczne dla ochrony jej osoby lub mienia.
Doradca tymczasowy jest przedstawicielem osoby, wobec której został złożony wniosek o jej ubezwłasnowolnienie. Funkcję tę może spełniać przede wszystkim małżonek, krewny lub inna osoba bliska. Na skutek ustanowienia doradcy tymczasowego osoba, której wniosek dotyczy zostaje ograniczona w zdolności do czynności prawnych na równi z osobą ubezwłasnowolnioną częściowo. Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego traci moc z chwilą, gdy:
1) wniosek o ubezwłasnowolnienie został prawomocnie oddalony lub odrzucony albo postępowanie umorzono;
2) na skutek orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu ustanowiony został opiekun lub kurator.
Sąd odwoła doradcę tymczasowego także wówczas, jeżeli ustała potrzeba dalszej ochrony osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub jej mienia.
Najważniejsza częścią w postepowaniu o ubezwłasnowolnienie jest postepowanie dowodowe, którego celem powinno być ustalenie przede wszystkim stanu zdrowia, sytuacji osobistej, zawodowej i majątkowej danej osoby, rodzaj spraw wymagających prowadzenia przez tę osobę oraz sposób zaspokajania jej potrzeb życiowych.
Następnie zgodnie art. 552 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli według wniosku ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd przed zarządzeniem doręczenia wniosku zażąda, w wyznaczonym terminie, przedstawienia świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby. Jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa, sąd żąda także przedstawienia zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii – zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień.
Osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa. Ponadto, Sąd może zarządzić również oddanie takiej osoby pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż 6 tygodni, w wyjątkowych przypadkach nawet do 3 miesięcy.
Orzeczenie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia zapada po przeprowadzeniu rozprawy, które wskazuje czy ubezwłasnowolnienie jest całkowite czy częściowe i z jakiego powodu zostaje orzeczone.
Warto jeszcze podkreślić, że orzeczenie dotyczące ubezwłasnowolnienia obowiązuje aż do momentu, w którym zostanie ono uchylone lub zmienione. Tak więc nie może nastąpić na czas określony. Ponadto Sąd może w razie poprawy stanu psychicznego zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe, a w razie pogorszenia się tego stanu – zmienić ubezwłasnowolnienie częściowe na całkowite.
