Coraz częściej słyszymy o przekazywaniu gospodarstwa rolnego na rzecz młodszego pokolenia. Jednym ze sposobów przedstawionym w Kodeksie cywilnym jest darowizna. Jednakże ustawa z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników daje nam możliwość przekazania gospodarstwa rolnego w drodze tzw. umowy z następcą.
Na czym polega wskazana powyżej instytucja? Otóż rolnik, będący właścicielem, bądź współwłaścicielem gospodarstwa rolnego, może w drodze umowy z tzw. następcą, przenieść na osobę młodszą od siebie[1] rzeczone gospodarstwo (udział w gospodarstwie) oraz prawo do posiadania[2] tego gospodarstwa. Powyższe może nastąpić z chwilą nabycia przez ubezpieczonego, prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli następca do tego czasu będzie pracować w tym gospodarstwie. Jednakże warunek pracy następcy w gospodarstwie rolnym uważa się za spełniony także w przypadku usprawiedliwionych bądź też uzgodnionych z rolnikiem przerw w pracy. Zauważyć należy, że umowa z następcą może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed i po przeniesieniu przez rolnika własności gospodarstwa rolnego na jego następcę.
Warto podkreślić, że umowa z samym następcą, a także umowa w celu wykonania umowy z następcą, czyli taka, która przenosi własność gospodarstwa rolnego na następcę, powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Ważne jest również to, że na żądanie rolnika sąd może rozwiązać umowę z następcą. Jednakże muszą być ku temu podstawy. Przykładowo, jeżeli następca bez usprawiedliwionych powodów nie podjął albo zaprzestał pracy w gospodarstwie rolnika, bądź też nie wywiązuje się z obowiązków przyjętych w umowie lub postępuje w taki sposób, że nie można wymagać od rolnika, aby spełnił obowiązki względem następcy, to wówczas może nastąpić wskazana powyżej możliwość.
Jeżeli w przedmiotowej umowie nie postanowiono inaczej, wówczas rolnik po przeniesieniu własności swojego gospodarstwa rolnego na następcę może żądać od niego świadczeń w zakresie uzasadnionym potrzebami rolnika i członków jego rodziny oraz warunkami majątkowymi i osobistymi następcy. Uwzględnić należy również przy tym nakład pracy następcy w gospodarstwie rolnika i korzyści uzyskanych od niego przed objęciem gospodarstwa. Do wskazanych świadczeń zaliczyć należy przede wszystkim dożywotnie utrzymanie rolnika, które obejmuje dostarczenie wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału. Ponadto może zostać zobowiązany do zapewnienia ubezpieczonemu rolnikowi odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie, a także w razie śmierci, następca powinien sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
[1] Kryterium wiekowe wskazane w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników wskazuje różnicę wynoszącą co najmniej 15 lat.
[2] Posiadanie – jest to stan, który polega na faktycznym władaniu daną rzeczą, jak jej właściciel.
