Wraz ze spadkiem grubości warstwy ozonowej do powierzchni ziemi dociera coraz więcej promieni UVB, a to z kolei powoduje zwiększoną zapadalność na nieczerniakowe raki skóry. Najważniejszym czynnikiem biorącym udział w powstawaniu raka kolczystokomórkowego (SCC) jest wieloletnie narażenie na promieniowanie UV. Najbardziej zagrożone rozwojem choroby są odkryte części ciała, takie jak głowa, szyja, grzbiety rąk. Zwiększone ryzyko pojawienia się tego raka dotyczy osób niebieskookich, rudowłosych, z I i II fototypem skóry, u których łatwo o poparzenia słoneczne.
Osoby pracujące na otwartych przestrzeniach są narażone na niebezpieczeństwo pojawienia się nowotworów skóry aż 5 razy bardziej niż osoby pracujących wewnątrz pomieszczeń. Ludzie o piegowatej skórze oraz z rozszerzonymi naczyniami krwionośnymi na twarzy również powinni zachować szczególną ostrożność podczas przebywania na zewnątrz budynków.
Za procesy rakotwórcze w skórze odpowiada zarówno promieniowanie UVB (280-320 nm) przyspieszające starzenie się skóry, jak i promieniowanie UVA (320-400 nm).
Dlaczego promieniowanie UVA jest niebezpieczne?
Promieniowanie to stanowi 95% promieniowania słonecznego, nie jest zatrzymywane przez szyby, ani przez chmury, więc trzeba się przez nim chronić nawet wewnątrz pomieszczeń. Intensywność tego promieniowania nie zależy od pór roku ani godzin w ciągu dnia. Warstwa rogowa skóry nie ma zdolności do zatrzymywania promieniowania UVA, więc potrafi ono przeniknąć do skóry właściwej.
Inne przyczyny rozwoju SCC:
– promieniowanie jonizujące – ryzyko rozwoju raka zależne jest od dawki napromieniowania, a zmiany patologiczne mogą ujawnić się po kilkudziesięciu latach od ekspozycji
– immunosupresja (leczenie obniżające odporność stosowane np. po przeszczepach) -prawdopodobieństwo rozwoju raka rośnie w zależności od długości terapii, osiągając nawet 70% po 20 latach leczenia
– zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego
– czynniki chemiczne tj. azbest, arsen, smoła i jej produkty
– przewlekłe blizny, owrzodzenia
Obraz kliniczny:
SCC niemal nie występuje w skórze niezmienionej. Najbardziej narażone są obszary skóry, na których pojawiły się rumieniowo-złuszczające zmiany grudkowe. Zmiany takie obejmują naskórek, ale z upływem czasu mogą przekształcić się w zaawansowaną postać raka.
Rokowanie:
SCC może ulegać wznowom i przerzutom, co uzależnione jest od wielkości i lokalizacji zmian. Zmiany obejmujące powierzchnię powyżej 2 cm średnicy dają nawroty dwa razy częściej niż mniejsze zmiany. Rak usytuowany na uszach bądź na ustach jest bardzo agresywny i stosunkowo często daje przerzuty oraz nawroty. Wysokim ryzykiem nawrotów obarczone są guzy występujące na skórze owłosionej głowy oraz na grzbietowej powierzchni rąk.
Leczenie:
Wycięcie chirurgiczne jest leczeniem z wyboru, polegającym na chirurgicznym usunięciu zmiany z marginesem zdrowej tkanki.
Radioterapia – metoda stosowana u osób, u których operacja nie jest wskazana z powodu wieku bądź stanu ogólnego.
Krioterapia – leczenie wybierane w przypadku przeciwwskazań lub braku zgody pacjenta na zabieg operacyjny.
Wyłyżeczkowanie i elektrochirurgia – guz zostaje usunięty przez wyłyżeczkowanie, a tkanki otaczające są niszczone za pomocą elektrokoagulacji.
Terapia fotodynamiczna – metoda oparta na reakcji fototoksycznej, przy użyciu substancji światłouczulającej gromadzonej docelowo w tkance nowotworowej.
Opracowano na podstawie: „Rak kolczystokomórkowy skóry”; Irena Lechowska-Mazur, Aldona Pietrzak, Nowa Medycyna 2/2005
