Pierwiastek śladowy, jakim jest selen (Se), ma istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. W postaci selenocysteiny, jako składnik białek enzymatycznych, wchodzi w skład wielu krytycznych dla życia reakcji biochemicznych. W dobie rosnącej częstości zachorowań na nowotwory, choroby autoimmunizacyjne i choroby układu sercowo-naczyniowego Se stał się obiektem wielu badań. Selen występuje w ilościach śladowych w wodach oraz w glebie i stąd wprowadzany jest do łańcucha pokarmowego. Podstawowy źródłem Se w diecie człowieka są: mięso, ryby, produkty zbożowe, nabiał, niektóre owoce i warzywa. Wśród warzyw najwyższą zawartość Se mają: warzywa kapustne (brokuły i kapusta biała), warzywa czosnkowe (czosnek i cebula), szparagi i rośliny strączkowe (soczewica), jednak ilość zawartego w nich pierwiastka jest zależna od jakości gleby, na której te produkty były uprawiane. Zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Europy zawartość Se w glebie jest niska i o ile nie została wzbogacona za pomocą nawozów z dodatkiem selenu, nie zaspokaja dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek. Z powyższego powodu podstawowym źródłem SE stają się produkty zwierzęce, ze względu na akumulację pierwiastków śladowych w tkankach zwierzęcych. Dodatkowym źródłem Se, zwłaszcza dla osób niespożywających pokarmów mięsnych, są orzechy i grzyby.
Suplementacja selenu
Istnieją doniesienia omawiające niekorzystny wpływ niedoboru Se na funkcję mózgu poprzez zaburzenia czynności niektórych przekaźników nerwowych. Niski poziom wspomnianego pierwiastka łączył się z istotnie częstszym występowaniem depresji, lęku, dezorientacji, wrogości. W badaniu, w którym porównywano wpływ diety ubogiej w Se z dietą o dużej zawartości tego mikroelementu, zauważono nasilanie się powyższych zaburzeń wraz ze spadkiem stężenia selenu w diecie.
Narządem o największej koncentracji Se jest tarczyca, gdzie stężenie tego pierwiastka wynosi 0,72 µg/gram tkanki, dlatego badacze interesują się problematyką wpływu Se na rozwój chorób tarczycy, zwłaszcza choroby Hashimoto. Deficyt Se, współistniejący z ciężkim niedoborem jodu, uważany jest za jeden z czynników predysponujących do rozwoju kretynizmu. Wykazano, że niedobór selenu zwiększa zachorowalność na choroby tarczycy, takie jak niedoczynność gruczołu tarczowego, autoimmunologiczne zapalenie i wole obojętne.
Niektóre doniesienia naukowe sugerują, że niedobór Se może wpływać na zaburzenia układu immunologicznego. Suplementacja Se wydaje się być szczególnie obiecująca u pacjentów z przewlekłymi infekcjami wirusowymi np. wirusem HIV oraz wirusem zapalenia wątroby typu B i C. Badanie interwencyjne przeprowadzone na populacji osób zakażonych wirusem WZW B wykazało w ciągu 4 lat obserwacji zmniejszoną częstość występowania raka wątrobowokomórkowego u osób przyjmujących 200 µg Se w postaci wzbogaconych drożdży. Przypuszcza się, że chociaż wyrównanie niedoboru pierwiastka nie powoduje wyleczenia z infekcji wirusowych, to może przynieść pozytywny skutek w przeciwdziałaniu ich powikłaniom.
Warto wspomnieć, że nadmierna suplementacja diety preparatami zawierającymi selen może doprowadzić do zatrucia tym mikroelementem (selenoza). Mogą pojawić się wówczas takie objawy, jak: wypadanie włosów, biegunka, zaburzenia neurologiczne, odbarwienie płytki paznokcia. Innym niekorzystnym skutkiem nadmiernej suplementacji Se może być marskość wątroby, obrzęk płuc.
