Wydziedziczenie to zgodnie z kodeksem cywilnym uprawnienie spadkodawcy do pozbawienia w testamencie zstępnych (tj. dzieci lub wnuków), małżonka i rodziców prawa do zachowku.
(Więcej informacji na temat wydziedziczenia zostało ujętych w artykule: Wydziedziczenie – podstawowe informacje.)
Wydziedziczenie może nastąpić jedynie na podstawie jednej z trzech ustawowych przesłanek polegających na:
- zachowaniu się spadkobiercy wbrew woli spadkodawcy uporczywie postępującego sprzecznie z zasadami współżycia społecznego;
- dopuszczeniu się przez spadkobiercę względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywym nie dopełnianiu względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Przesłanka nr 1 – uporczywość postępowania sprzecznie z zasadami współżycia społecznego wbrew woli spadkodawcy
Uporczywość postępowania charakteryzuje się pewną długotrwałością, bądź też powtarzalnością nieprawidłowych zachowań, przy czym nie muszą one być identyczne.
Zasady współżycia społecznego jest to termin niedookreślony, który oznacza w szczególności postępowanie zgodnie z powszechnie przyjmowanymi przez ogół społeczeństwa zasadami, które nie naruszają praw innych osób. Postępowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego może polegać m.in. na nagannym trybie życia osoby uprawnionej do zachowku tj. popełnianie przestępstw, alkoholizm, zaniedbywanie własnej rodziny, prostytucja, czy też narkomania. Ważne, aby spadkodawca sprzeciwiał się tego typu stylowi życia.
Przesłanka nr 2 – dopuszczenie się przez spadkobiercę względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci
Umyślne przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności regulują przepisy ustawy karnej. Do wskazanych powyżej przestępstw należy zaliczyć m.in.: zabójstwo, ciężki uszczerbek na zdrowiu, udział w bójce.
Przedmiotowy czyn może dotyczyć nie tylko samego spadkodawcy ale również osoby dla niego najbliższej. Pojęcie osoby najbliższej nie zostało przez ustawodawcę doprecyzowane i to do sądu należała będzie interpretacja, czy daną osobę należy zaliczyć do tego grona.
Przesłanka nr 3 – uporczywe niedopełnianie względem spadkobiercy obowiązków rodzinnych
Z tego rodzaju przesłanką możemy mieć do czynienia w sytuacji, gdy spadkobierca uporczywie nie wypełnia swoich zobowiązań rodzinnych wobec spadkodawcy. Do rodzinnych zobowiązań możemy zaliczyć m.in. uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego na rzecz spadkodawcy, niewykonywanie opieki nad spadkodawcą, która jest niezbędna z uwagi na jego wiek i stan zdrowia, czy też niewykonywanie obowiązków wynikających z łączącej strony umowy dożywocia. Również brak zainteresowania spadkodawcą polegający na zerwaniu kontaktów rodzinnych i ustaniu więzi uczuciowych powoduje wypełnienie przesłanki.
Katalog przesłanek, które pozwalają na wydziedziczenie spadkobiercy ma charakter zamknięty, co oznacza, iż tylko wskazane wyżej przesłanki są skuteczne. Należy pamiętać, że przesłanka wydziedziczenia musi istnieć już w momencie sporządzania testamentu. Przyczyna wydziedziczenia nie może powstać w późniejszym terminie.
Pamiętaj, że ustawodawca wyraźnie nie nakłada na spadkodawcę obowiązku wskazania, która z przyczyn spowodowała podjęcie decyzji o wydziedziczeniu, jednakże ta przyczyna musi wynikać z testamentu. W przypadku, gdy spadkobierca wystąpi na drogę sądową, to sąd będzie badał, czy podana przesłanka wystąpiła. Jeżeli chcemy, aby wydziedziczenie było skuteczne, to należy możliwie jak najdokładniej opisać przyczynę wydziedziczenia tak, aby nie pozostawić żadnych wątpliwości w tej kwestii.
