Zaburzenia połykania – dysfagia

Połykanie składa się z 3 faz przy czym faza II (gardłowa) i faza III (przełykowa) mają charakter odruchowy zależny od podrażnienia zakończeń nerwowych. Faza II kończy się w momencie zamknięcia górnego zwieracza przełyku i otwarcia odcinka gardłowego.
Dysfagia górna
W przypadku dysfagii górnej u pacjenta dochodzi do wystąpienia trudności w ukształtowaniu kęsa pokarmowego w jamie ustnej i przemieszczenia go do dalszych części przewodu pokarmowego. Takie zaburzenia towarzyszą chorobom neurologicznym oraz podrażnieniom języka. Kiedy dochodzi do zakłóceń w fazie II, przyczyn powinno się szukać w schorzeniach zapalnych gardła oraz w chorobach nowotworowych. Symptomem wypaczeń w połykaniu ustno-gardłowym może być kaszel, łzawienie oczu, kichanie, krztuszenie się bądź odruchy wymiotne. Może wystąpić odczucie drapania w gardle podczas konsumpcji posiłku.
Dysfagia dolna
Zakłócenia III fazy przejawiają się jako uczucie gniecenia bądź rozpierania za mostkiem, pojawia się wrażenie utknięcia kęsa pokarmowego w przełyku.
Odynofagia (ból towarzyszący przełykaniu)
Bóle mają miejsce podczas chorób zapalnych przełyku, a także występują po zjedzeniu zbyt gorących posiłków. Dysfagia wraz z odynofagią mogą pojawić się u pacjentów cierpiących na nowotwory jamy ustnej i gardła.
Gałka histeryczna (kłębek)
Kłębek to stan przejawiający się jako odczuwanie przeszkody w gardle. W większości przypadków ciężko jest wykryć przyczynę omawianego stanu, ale wiadomo, że bywa on związany z patologiami na tle nerwowym. Aby prawidłowo zdiagnozować gałkę histeryczną, należy wykluczyć istnienie nowotworu krtani oraz schorzeń przełyku np. choroby refluksowej.
Przyczyny zaburzeń połykania w obrębie gardła i jamy ustnej
Zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego
– uszkodzenie nerwów ruchowych i czuciowych towarzyszących aktowi przełykania
– uszkodzenie mózgu wywołane udarem, guzem, zmianami pourazowymi
– schorzenia neurodegeneracyjne np. stwardnienie zanikowe boczne, choroba Parkinsona
– polineuropatia cukrzycowa – zmiany patologiczne w funkcjonowaniu włókien nerwowych
Miejscowe zmiany strukturalne
– rak gardła lub górnej części przełyku
– choroby zapalne gardła
– ucisk powodowany przez powiększoną tarczycę
– zmiany zwyrodnieniowe w części szyjnej kręgosłupa
Przyczyny zaburzeń połykania w obrębie przełyku
Rak dna żołądka, który dotyka osób powyżej 50 roku życia, może objąć również odcinek przełyku i doprowadzić do spaczeń procesu połykania. Nowotwory złośliwe stopniowo doprowadzają do zakłóceń w połykaniu pokarmów stałych, następnie płynów.
Przyczyn dysfagii przełykowej można doszukiwać się w chorobie refluksowej, zwłaszcza jeśli długotrwały przebieg wspomnianego schorzenia wywołał wytworzenie się nadżerek błony śluzowej, co prowadzi do powstania miejscowych zwężeń przełyku.
Warto wiedzieć, że częste połykania leków bez popicia płynem, może skutkować przylepianiem się tabletek do błony śluzowej przełyku. Taka praktyka w przypadku niektórych farmaceutyków prowadzi do wystąpienia owrzodzeń.
Do zakłóceń w połykaniu doprowadza achalazja, czyli pierwotne zaburzenie motoryki przełyku. Skutkiem tego zaburzenia jest wzmożone napięcie spoczynkowe dolnego zwieracza przełyku i brak odruchowego rozkurczu jako reakcji na zbliżającą się falę perystaltyczną. Dochodzi do zastoju pokarmu, rozszerzenia przełyku, co wywołuje ból zamostkowy, wymioty i kaszel.