Nowotwór to niekontrolowany rozrost zmienionych morfologicznie i czynnościowo komórek organizmu na skutek mutacji w kodzie genetycznym. Czynniki wywołujące tworzenie nowotworów, to czynniki rakotwórcze zwane kancerogenami.
Kancerogeny chemiczne są produkowane w procesach smażenia i wędzenia. Dym tytoniowy zawiera związki azotowe, które ulegają przekształceniu w nitrozaminy o silnym, rakotwórczym działaniu.
Kancerogeny fizyczne, to promieniowanie ultrafioletowe UVA i UVB prowadzące do rozwoju czerniaka i nowotworów nabłonkowych.
Kancerogeny biologiczne, to głównie wirus brodawczaka ludzkiego HPV oraz wirus zapalenia wątroby typu B WZW-B, który wywołuje raka powstałego z komórek wątrobowych.
Jak możemy chronić się przed nowotworami:
– Zrezygnuj z palenia papierosów. Palenie tytoniu stanowi najczęstszą przyczynę raka płuc oraz predysponuje do wystąpienia raka krtani, jamy ustnej i gardła. Rokrocznie na raka umiera 200 osób będących biernymi palaczami. Dym tytoniowy zawiera 4 tysiące szkodliwych substancji oraz kilkadziesiąt czynników rakotwórczych. Wraz ze wzrostem liczby wypalonych papierosów oraz czasem trwania nałogu rośnie prawdopodobieństwo zachorowania na raka płuc. Istotny jest fakt, że po 3 latach od zaprzestania palenia papierosów zmniejsza się ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych.
– Ogranicz picie alkoholu. Im więcej pijemy alkoholu, tym większe jest ryzyko wystąpienia nowotworów górnego odcinka przewodu pokarmowego, jelita grubego, wątroby. Limit dla mężczyzn to 20 gram etanolu na dobę, a dla kobiet 10 gram na dobę, co odpowiada jednej lampce wina. Kobiety wypijające ponad 40 gram czystego alkoholu dziennie, są narażone na zachorowanie na raka piersi.
– Chroń się przed słońcem. Pochłonięte dawki promieniowania UV kumulują się w czasie, a szkodliwe skutki tego stanu ujawniają się dopiero po wielu latach. Krótkotrwałe i silne ekspozycje na promieniowanie UV, a także poparzenia skóry w dzieciństwie, są wysoce niebezpieczne. W godzinach największego nasłonecznienia latem, czyli między godziną 10.00 a 16.00 pamiętajmy o używaniu preparatów z filtrem ochronnym UVA i UVB, noszeniu kapelusza i okularów przeciwsłonecznych
z filtrem UV. Kosmetyku z filtrami SPF należy użyć 30 minut przed ekspozycją na promieniowanie słoneczne oraz ponawiać aplikację co 2 godziny, gdyż używanie ręcznika plażowego, pocenie się, pływanie powoduje ubywanie preparatu z powierzchni skóry. Okulary przeciwsłoneczne zawierające certyfikowane soczewki oznaczone symbolem UV 400 CE, są wykonane z nowoczesnych materiałów zawierających syntetyczne monomery pochłaniające promieniowanie UVA, UVB i UVC.
– Dbaj o dietę i nie dopuść do wystąpienia otyłości. Otyłość obniża wrażliwość tkanek na insulinę, powoduje wzmożone wydzielanie insuliny trzustkowej i w efekcie doprowadza do hiperinsulinemii. Wzrost stężenia insuliny we krwi sprzyja rozwojowi raka wątroby, endometrium oraz raka piersi
u kobiet po menopauzie. Nadużywanie soli przyczynia się do wystąpienia raka żołądka,
a konsumowanie przetworzonego mięsa może doprowadzić do pojawienia się raka jelita grubego.
Należy uwzględnić w codziennym jadłospisie 5 porcji warzyw i owoców, szczególnie tych bogatych
w witaminy C i E (występujące np. w cytrusach, czerwonej papryce, brokułach, brukselce) oraz likopen (występujący w pomidorach, arbuzach, czerwonych grejpfrurach).
– Zaszczep się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Ta szczepionka chroni przed zachorowaniem na raka pierwotnego wątroby.
– Pamiętaj o cytologii. Badanie jest krótkie, proste i realizowane w każdym gabinecie ginekologicznym, który ma podpisaną umowę z NFZ w ramach populacyjnego programu profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy.
