Depresją określamy zmiany afektywne, czyli dotykające emocji oraz utrzymujące się ponad dwa tygodnie. Depresja kojarzy się głównie z przygnębieniem, brakiem odczuwania radości oraz chęci do życia. Niestety w przypadku seniorów zdiagnozowanie depresji nie jest proste. Osoby starsze, które przyjmują duże ilości leków mogą mieć do czynienia z depresją polekową.
Skłonność do chorób psychicznych często jest dziedziczna. Niektórzy radzą sobie w najtrudniejszych sytuacjach, inni odznaczają się większą wrażliwością na niepowodzenia życiowe. Jednak nieunikniony wiek starczy potrafi wytrącić z równowagi nawet tych najbardziej pogodnych. Pogłębiające się stany chorobowe, częste wizyty w szpitalu lub utrata bliskich są najczęstszą przyczyną depresji u seniorów. Osoba starsza często nie potrafi pogodzić się z osłabioną kondycją fizyczną, brakiem stosunków płciowych oraz niejednokrotnie utrudnioną komunikacją w wyniku wad słuchu i wzroku.
Ciężkie choroby wymagają przyjmowania silnie działających środków. Wiele z nich może prowadzić do uzależnienia i pogłębiać zaburzenia psychiczne. Należy brać również pod uwagę możliwość tzw. depresji polekowej, czyli wynikającej z długotrwałego przyjmowania leków. Leki stosowane przy rozmaitych schorzeniach mogą wykazywać działania uboczne w postaci zaburzeń depresyjnych. Skutki uboczne wynikają z ich działania na ośrodkowy układ nerwowy oraz wpływu na metabolizm mózgu. Połączenie czynników społeczno-psychologicznych, zmian fizjologicznych u osób starszych oraz możliwości interakcji leków zwiększa ryzyko depresji polekowej.
Do leków wykazujących potencjał depresjogenny należą m.in.:
- leki przeciwpsychotyczne, np.: haloperidol, flufenazyna, chloropromazyna;
- leki hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi), np.: β-adrenolityki, rezerpina, klonidyna;
- glikozydy naparstnicy – stosowane w chorobach serca;
- lewodopa – stosowana w chorobie Parkinsona;
- glikokortykosteroidy – stosowane mi.in. jako środki wziewne przy astmie;
- indometacyna – stosowana jako lek przeciwzapalny i przeciwbólowy, np. w chorobie zwyrodnieniowej stawów i kręgosłupa;
- winblastyna – cytostatyk stosowany np. przy chłoniaku nieziarnistym lub raku jąder;
- ranitydyna – stosowana np. przy wrzodziejącym zapaleniu żołądka;
- benzodiazepiny – stosowane m.in. jako środki przeciwlękowe i przeciwdrgawkowe;
- leki stosowane przy przeziębieniu – zawierające kodeinę, chlorfeniraminę lub dekstrometorfan.
Naturalne procesy starzenia często odwracają naszą uwagę od problemu depresji. Zaburzenia snu, zmiany nastroju lub brak apetytu mogą być omyłkowo uznawane jako objawy starości, a nie depresji. Należy jednak pamiętać, że każda zaobserwowana zmiana w zachowaniu seniora wymaga głębszej obserwacji i konsultacji z lekarzem. Pamiętajmy, że w przypadku depresji polekowej jedynie lekarz jest w stanie udzielić seniorowi odpowiedniej pomocy.
Należy pamiętać, aby informować lekarza o każdej zaobserwowanej zmianie, jak np.:
- spadek samopoczucia, nieuzasadniony niepokój i lęk;
- bezsenność, przebudzanie wcześniej niż zwykle;
- oszołomienie, zawroty głowy, trudności w podejmowaniu decyzji;
- brak odczuwania radości;
- zmiany nastroju, drażliwość;
- bóle różnego pochodzenia.
