Kwas foliowy w diecie osoby starszej

Jednym ze składników odżywczych wpływających na prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka jest kwas foliowy. Jest on odpowiedzialny za syntezę niektórych aminokwasów i kwasów nukleinowych, przyczynia się do właściwego przebiegu procesów regulujących ekspresję genów (proces pozwalający na odkodowanie informacji umieszczonej w genie oraz przepisanie jej na produkty genu). W przypadku niedoboru kwasu foliowego w diecie metabolizm kwasów nukleinowych i aminokwasów ulega destabilizacji, co powoduje pojawienie się dysfunkcji w całym organizmie.
W foliany szczególne bogate są produkty roślinne, takie jak: owoce cytrusowe, warzywa liściaste, buraki, pomidory, bób, groszek zielony, orzechy, ziarna słonecznika, ziarna zbóż oraz następujące produkty pochodzenia zwierzęcego: jaja, sery, wątroba. W mniejszych ilościach foliany obecne są w mleku i produktach mlecznych oraz w mięsie. Dostarczony do organizmu kwas foliowy nie zawsze może być w pełni wykorzystany w procesach fizjologicznych. W niekorzystnych warunkach przechowywania i przygotowywania żywności dochodzi do jego utleniania wskutek czego jest słabiej przyswajany przez organizm. Kwas foliowy jest wrażliwy na promieniowanie UV, zmiany pH oraz temperaturę. Biodostępność tego związku uzależniona jest też od właściwości osobniczych: przebiegu procesów trawienia i wchłaniania oraz interakcji kwasu foliowego z przyjmowanymi lekami. Dobrze przyswajalną formą folianów jest syntetyczny analog kwasu foliowego stosowany jako suplement diety. Biodostępność tego analogu może być aż o połowę większa, w porównaniu z jego odpowiednikiem zawartym w pożywieniu. Najczęstszą przyczyną nieprawidłowości związanych z wchłanianiem kwasu foliowego w przewodzie pokarmowym człowieka są zaburzenia morfologiczne lub fizjologiczne jelita cienkiego i żołądka. Upośledzenie wchłaniania omawianego związku z pożywienia może być spowodowane niewydolnością wątroby, przyjmowaniem leków przeciwzapalnych i przeciwpadaczkowych, nadmierną konsumpcją alkoholu, nałogowym paleniem tytoniu.
Kwas foliowy i jego pochodne uczestniczą w produkcji dopaminy, adrenaliny i noradrenaliny. W związku z tym sugeruje się, iż brak folianów w diecie może prowadzić do rozwoju zaburzeń neuropsychiatrycznych, takich jak: depresja, demencja, padaczka. Niektóre dysfunkcje ośrodkowego układu nerwowego są powiązane z wysokim stężeniem homocysteiny będącej produktem przemian folianów. Nadmiar tego związku przyczynia się do rozwoju miażdżycy tętnic doprowadzających krew do centralnego układu nerwowego, co doprowadza do niedotlenienia mózgu i wystąpienia zawału tętnic mózgowych. Potwierdzono, że zażywanie folianów w dawkach terapeutycznych cofa objawy demielinizacji u pacjentów z neuropatią demielinizacyjną.
Chorobą, której podstawą może być niedobór kwasu foliowego jest niedokrwistość megaloblastyczna. Najczęściej niedobór folianów wywołujący niedokrwistość ujawnia się w okresie zwiększonego zapotrzebowania na ten związek, czyli podczas przyjmowania niektórych leków i związanego z tym zaburzenia wchłaniania folianów w przewodzie pokarmowym.
Kwas foliowy wykazuje pozytywny wpływ w prewencji nowotworów, w szczególności w zapobieganiu rozwoju raka jelita grubego, raka piersi, nowotworu szyjki macicy. Niedobór folianów jest czynnikiem odpowiedzialnym za uszkodzenia chromosomów, co zwiększa ryzyko transformacji nowotworowych. Badania pokazują istotny wpływ dawki dostarczanych do ustroju folianów. Efekt ich działania uzależniony jest od stanu zdrowia organizmu, ewentualnej obecności i stadium rozwoju guza nowotworowego. W przypadku tkanek zdrowych, bez ognisk nowotworowych lub stanów przedrakowych, niedobór folianów w diecie może zwiększyć ryzyko transformacji nowotworowych. W związku z udziałem kwasu foliowego w syntezie DNA, w przypadku tkanek zmienionych nowotworowo, niedobór folianów może sprzyjać spowolnieniu lub zahamowaniu procesu kancerogenezy. Warto zatem zdawać sobie sprawę, że w sytuacji występowania zmian nowotworowych nie można wykluczyć, iż uzupełnienie diety preparatami kwasu foliowego przyczynia się do przyspieszenia procesów kancerogennych.