Renta jest świadczeniem mającym na celu dostarczenie środków utrzymania m.in. z powodu niezdolności pracy zarobkowej, bądź też utraty osoby będącej żywicielem rodziny. W naszym systemie prawnym wyróżniamy rentę:
- z tytułu niezdolności do pracy,
- szkoleniową,
- rodzinną oraz
- socjalną.
Renta z tytułu niezdolności do pracy jest świadczeniem wypłacanym osobie, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej. Jednakże, aby uzyskać powyższą rentę muszą zostać spełnione określone warunki. Po pierwsze, ważna jest ocena dotycząca niezdolności do pracy, którą wydawana jest przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wart podkreślenia jest fakt, że w chwili obecnej (od 1 listopada 2005 roku) możliwe jest orzeczenie niezdolności do pracy tylko na czas określony, który wskazany jest w decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Po drugie, ubezpieczony musi posiadać tzw. wymagany okres składkowy i nieskładkowy stosowny do wieku, w którym powstała niezdolność do pracy, wynoszący odpowiednio:
- 1 rok – przy niezdolności do pracy powstałej przed ukończeniem 20 lat,
- 2 lata – przy niezdolności do pracy powstałej w wieku powyżej 20 lat do 22 lat,
- 3 lata – przy niezdolności do pracy powstałej w wieku powyżej 22 lat do 25 lat,
- 4 lata – przy niezdolności do pracy powstałej w wieku powyżej 25 lat do 30 lat,
- 5 lat – przy niezdolności do pracy powstałej w wieku powyżej 30 lat.
Jednakże istnieje również możliwość uzyskania przytoczonej powyżej renty w przypadku gdy osoba ubezpieczona udowodni:
- okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny,
- że jest całkowicie niezdolna do pracy,
- że niezdolność do pracy spowodowana jest wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.
Jeżeli niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 lat, wymagany okres 5 lat powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.
Podkreślić należy, że istnieje wyjątek od powyżej opisanych okoliczności. Stanowi go sytuacja, w której ubezpieczony stał się niezdolny do pracy z powodu skutków wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Jednakże powyższe musiało zaistnieć po dniu 31 grudnia 2002 roku. Wówczas renta z tytułu niezdolności do pracy przysługiwać będzie również w przypadku, gdy osoba nie udowodni wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego.
Na marginesie warto zaznaczyć, o czym zostało wspomniane już wcześniej, że od dnia 1 listopada 2005 roku niezdolność do pracy może być orzeczona tylko na czas określony. W latach wcześniejszych istniała również możliwość przyznania renty stałej, gdy niezdolność do pracy została przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych uznana za trwałą.
