Każda metoda leczenia choroby nowotworowej prowadzi do wystąpienia niepożądanych skutków, bo terapia niszcząca raka niszczy też zdrowe komórki. Podczas leczenia przeciwnowotworowego, jak i po skończonej terapii mogą wystąpić:
– mdłości i wymioty
– biegunki
– utrata apetytu
– bóle, owrzodzenia, bądź suchość w jamie ustnej
– zaparcia
– zaburzenia smaku i węchu
Nadmierna utrata masy ciała
Brak apetytu powodowany jest takimi skutkami terapii antynowotworowej jak: mdłości, wymioty, zaburzone odczuwanie smaku. Długotrwały brak łaknienia doprowadza do chudnięcia i niedoborów białkowo-energetycznych. Nieodżywienia nie można bagatelizować, bo może ono doprowadzić do pojawienia się kacheksji, czyli wyniszczenia nowotworowego. Niektóre rodzaje raka wywołują zmiany biochemiczne w organizmie, co doprowadza do ubytku tkanki mięśniowej i tłuszczowej. W celu uniknięcia niedożywienia należy zjadać 5 posiłków na dobę w regularnych odstępach. Picie napojów w trakcie jedzenia nie jest korzystne, bo powoduje przyspieszone odczuwanie pełności w żołądku. Dania powinny mieć umiarkowaną temperaturę, bo wtedy nie uwalniają drażniącego zapachu, co jest istotne przy nadwrażliwości węchu u osób chorych. Senior może próbować nowych smaków i zapachów, bo podczas terapii zmieniają się preferencje smakowe.
Nadwaga
Niektóre nowotwory np. rak jajnika, macicy, prostaty wymagają stosowania terapii hormonalnej lub chemioterapii, co skutkuje zwiększeniem masy ciała. Kobiety chore na raka piersi powinny przejść na dietę niskoenergetyczną z małą zawartością tłuszczu, gdyż ten typ nowotworu doprowadza do przybierania na wadze u 50% pacjentek. Zażywanie sterydów również może być przyczyną zaostrzonego apetytu i spożywania zbyt dużej ilości jedzenia. Jeśli nadwaga wynika z gromadzenia się wody w organizmie, jako konsekwencji zażywania niektórych medykamentów, to trzeba wówczas zastosować dietę niskosodową.
Biegunki
Biegunka może być niepożądanym efektem terapii antynowotworowej, bądź może pojawić się jako bezpośrednie następstwo schorzenia np. w nowotworach jelit. O biegunce możemy mówić, gdy liczba wypróżnień przekracza 3 na dobę i stan taki utrzymuje się dłużej niż 4 dni i krócej niż 2 tygodnie, a stolec jest płynny lub półpłynny. Dochodzi wtedy do niedoborów witamin i minerałów oraz odwodnienia. Operacje w obrębie żołądka lub jelit doprowadzają do upośledzonego trawienia i wchłaniania, co prowadzi do wystąpienia płynnych stolców. Radioterapia powoduje uszkodzenie błony śluzowej jelita cienkiego i osłabione wchłanianie składników pokarmowych, a w następstwie pojawiają się biegunki. Terapia antybiotykami niszczy każdy rodzaj bakterii – nawet te pozytywne, doprowadzając do wyjałowienia błony śluzowej jelit, co skutkuje wystąpieniem biegunek ciężkich do wyleczenia.
W jadłospisie trzeba zawrzeć produkty zapierające, czyli owoce i warzywa z dużą ilością garbników (banany, jabłka, marchew, czarne jagody). Należy pilnować, aby osoba chora wypijała dużo wody mineralnej niegazowanej. Trzeba też zwrócić uwagę na napoje bogate w garbniki o właściwościach ściągających (kakao na wodzie, gorzka czarna herbata, napar z czarnych jagód). Ważne jest wzbogacenie diety o sód i potas tracony z kałem. Potas odnajdziemy w warzywach (ziemniaki, pomidory szpinak) i owocach (banany, kiwi, porzeczki). U wielu chorych pojawia się nietolerancja laktozy, więc należy ograniczyć podaż produktów mlecznych, gdyż ich spożycie doprowadza do wzdęć i biegunek. Dobrze jest unikać tłustych i smażonych dań, bogatych w błonnik kasz, pikantnych przypraw, surowych owoców i warzyw, nasion roślin strączkowych.
Owrzodzenia jamy ustnej i gardła
Owrzodzenia mijają po 2-4 tygodniach od rozpoczęcia chemioterapii i po 6-8 tygodniach przy radioterapii. Te niepożądane skutki można jedynie zminimalizować poprzez wyeliminowanie produktów kwaśnych, pikantnych, twardych. Należy spożywać miękkie produkty: gotowane warzywa, rozdrobnione mięso, miękkie owoce np. banany, płatki zbożowe zalane mlekiem, jogurty, kefiry. Nie należy obawiać się długotrwałego gotowania, czy wręcz rozgotowywania ryżu lub makaronu, gdyż w przypadku dolegliwości ze strony jamy ustnej, taka metoda przygotowania posiłku jest konieczna. Posiłki winno się rozdrabniać na jak najdrobniejsze kawałki, można też miksować, blendować, mielić produkty np. marchew z groszkiem, mięso. Dodatek sosów do dań ułatwia przeżuwanie i połykanie. Dobrze, aby temperatura posiłków była letnia, może być nawet zimna, by nie podrażniać błony śluzowej.
