Starzenie się organizmu jako czynnik ryzyka upadków

Starzenie się populacji ma związek z różnymi konsekwencjami społecznymi, psychologicznymi, ekonomicznymi. Według statystyk prowadzonych przez Światową Organizację Zdrowia, problemy z samodzielną, codzienną egzystencją stwierdzono w grupie osób w wieku 75 lat i więcej u ponad 30% badanych, a w wieku 85 lat i powyżej aż u 70% badanych. Wiek podeszły charakteryzuje się zmniejszeniem ogólnej wydolności, postępującym upośledzeniem fizycznych i psychicznych funkcji. Na skutek tych zmian dochodzi do ograniczenia zdolności seniora w zakresie jego możliwości adaptacyjnych, lokomocyjnych i efektywnego wypełniania codziennych obowiązków. Zmiany fizjologiczne wieku geriatrycznego często wymuszają konieczność korzystania ze sprzętu rehabilitacyjnego, ortopedycznego.
Starzenie się prowadzi do ograniczenia zakresu ruchu w wielu stawach oraz do występowania przewlekłych dolegliwości bólowych. Redukcji włókien mięśniowych i zmniejszaniu się masy mięśniowej towarzyszy zwiększanie się ilości tłuszczu i kolagenu w mięśniach. U osób starszych mamy do czynienia z osłabieniem zaopatrzenia włókien mięśniowych w substancje dostarczające energii z powodu skąpej sieci naczyń włosowatych. Między trzecią a ósmą dekadą życia siła mięśni kończyn dolnych może zmniejszyć się do 40%, natomiast mięśni kończyn górnych do 30%. Zatem niepełnosprawność u osób starszych nie wynika tylko i wyłącznie z dysfunkcji wielu narządów, ale jest wywołana działaniem upływu czasu na organizm. Procesy starzenia charakteryzują się występowaniem zmian zwyrodnieniowych i zanikowych w układzie nerwowym. Zmiany te wywołują spowolnienie procesów myślowych, spadek napięcia mięśniowego, zaburzenia równowagi, co zwiększa ryzyko upadków i urazów w wieku senioralnym. Każdy upadek, poza cierpieniem fizycznym, wyzwala niekorzystne zmiany w psychice: stany lękowe, skłonność do ograniczania aktywności ruchowej. U niektórych osób starszych pojawia się zespół powypadkowy, który manifestuje się obawą przez ponownym zdarzeniem. Sprawność takiego człowieka pogarsza się i paradoksalnie rośnie ryzyko kolejnego upadku. Unieruchomienie pacjenta podnosi ryzyko epizodów zakrzepowo-zatorowych, odleżyn, odparzeń, infekcji układu oddechowego. Niebezpieczną konsekwencją upadków wśród seniorów są skomplikowane urazy ortopedyczne wymagające zabiegu operacyjnego. Po złamaniu przez starszą osobę szyjki kości udowej połowa pacjentów traci zdolność samodzielnego poruszania się.
Upadki wśród seniorów powinny być rozpatrywane również w kontekście objawu choroby przewlekłej bądź infekcyjnej. Schorzenia mogą doprowadzić do utraty równowagi to parkinsonizm, zmiany zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa w odcinku szyjnym, zmiany po udarze mózgu, hipotonia pionizacyjna.
Aby zmniejszyć ryzyko upadków wśród osób w podeszłym wieku należy dostosować warunki mieszkalne do poziomu sprawności fizycznej osoby starszej. Pamiętajmy, aby zapewnić seniorowi dostateczne i równomierne oświetlenie w mieszkaniu, usunąć zwinięte dywany oraz niestabilne obuwie. Osoby w podeszłym wieku powinny unikać stromych, krętych schodów, śliskich nawierzchni. Należy zadbać o zapewnienie bezpieczeństwa podczas wykonywania czynności higienicznych, korzystania z toalety przez seniora. W celu wyrównania niedoboru siły mięśniowej, poprawy równowagi i koordynacji ruchowej zaleca się osobom narażonym na występowanie upadków korzystanie ze sprzętu pomocniczego takiego jak balkoniki, laski. Indywidulanie dobrane urządzenia i sprzęty ortopedyczne pozwalają bezpiecznie pokonać dłuższe dystanse. Nie zapominajmy, że osoby w podeszłym wieku powinny systematycznie kontrolować wzrok i słuch. W przypadku wystąpienia stanów depresyjnych i lękowych senior może skorzystać z pomocy terapeutycznej, by uniknąć izolacji społecznej i poprawić subiektywną jakość życia.