Beta-glukany to frakcja błonnika pokarmowego występującego w zbożach, grzybach, drożdżach. Spożywanie włókna pokarmowego powoduje obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego i frakcji LDL określanej jako zły cholesterol. Beta-glukany posiadają także potencjał antyoksydacyjny i regulują funkcjonowanie układu odpornościowego.
Poziom cukru we krwi
Beta-glukany zbożowe mają zdolność obniżania poposiłkowego wzrostu poziomu glukozy we krwi. Wspomniane związki wpływają na spowolnienie tempa opróżniania żołądka i zmniejszenie szybkości wchłaniania węglowodanów. Konsumpcja produktów powstałych z całych ziaren owsa silniej przyczynia się do zmniejszenia glikemii po posiłku (poziomu cukru we krwi) niż zażywanie ekstraktów beta-glukanu. Czas i sposób przygotowania dań zawierających owies decyduje o indeksie glikemicznym (IG) i ilości cukrów prostych w posiłku. Długo gotowane płatki owsiane zawierają większą ilość węglowodanów prostych oraz wyższy IG niż otręby owsiane poddane krótkiej obróbce termicznej. Przypomnijmy, że indeks glikemiczny to wskaźnik, który informuje o tym, jak szybko po spożyciu danego produktu spożywczego wzrasta poziom glukozy. Im IG jest wyższy, tym większy poziom glukozy we krwi w 2-3 godziny po konsumpcji. Gdy dany produkt spożywczy cechuje się zawartością minimum 4 gram zbożowego beta-glukanu na 30 gram węglowodanów przyswajalnych oznacza to, że wzrost stężenia glukozy po zjedzeniu posiłku będzie na poziomie umiarkowanym.
Metabolizm lipidów
Beta-glukany pochodzące ze zbóż obniżają poziom cholesterolu, nie wpływając na stężenie trójglicerydów i frakcji cholesterolu określanej jako HDL (tj. dobry cholesterol). Zatem spożywanie produktów powstałych z owsa i jęczmienia pełni rolę ochronną przeciwko chorobom układu sercowo-naczyniowego. Beta-glukany pomagają wychwytywać tłuszcze, prowadząc do ich wydalania. Cholesterol pod wpływem działania błonnika pokarmowego jest przekształcany do kwasów żółciowych i w ten sposób spada jego stężenie w wątrobie.
Prebiotyki
Beta-glukany wykazują podobny wpływ na jelito grube jak prebiotyki, bowiem powodują namnażanie się bakterii kwasu mlekowego w okrężnicy. Wspomniane mikroorganizmy przyczyniają się do procesów fermentacji niestrawionych cukrów, co doprowadza do powstania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych mających zdolność do redukowania poziomu cholesterolu we krwi. Pożyteczne bakterie wpływają na spadek pH wnętrza jelita grubego, co predysponuje do zatrzymania wzrostu szkodliwych patogenów. W związku z powyższym beta-glukany pomagają w utrzymaniu prawidłowej równowagi mikrobiologicznej w przewodzie pokarmowym przez swój udział w zwiększaniu liczby korzystnych bakterii i eliminację drobnoustrojów szkodliwych.
Działanie przeciwzapalne
Beta-glukany bezpośrednio modulują funkcjonowanie jelitowego układu odpornościowego. Wpływ przeciwzapalny wspomnianych związków wiąże się ściśle ze wspieraniem przez nie układu immunologicznego. Powyższe działanie omawianych związków może być wykorzystane w dietoterapii nieswoistych zapaleń jelit (NZJ). W przebiegu napomkniętych chorób mamy do czynienia z permanentnym stanem zapalnym na skutek zachwianej równowagi antyoksydacyjnej organizmu. Dzieje się tak z powodu wytwarzania w układzie pokarmowym zbyt dużych ilości wolnych rodników zaburzających funkcjonowanie nabłonka jelitowego. By złagodzić objawy schorzenia warto dodać do jadłospisu produkty bogate w związki antyoksydacyjne, które mogą eliminować reaktywne formy tlenu u źródła, czyli w ogniskach zapalenia w jelicie grubym. Beta-glukany nie poddają się trawieniu przez enzymy, dlatego mogą eliminować procesy zapalne w całym przewodzie pokarmowym. Powyższe substancje posiadają zdolność tworzenia bariery ochronnej pod postacią lepkich żeli mogących osłaniać uszkodzoną błonę śluzową jelit w przebiegu NZJ. Powłoka żelowa utrudnia także drażnienie ścian jelit przez toksyny wprowadzone do przewodu pokarmowego wraz z pożywieniem.
