Jak już zostało wspomniane w artykule „Zniesienie współwłasności” współwłasność jest to własność tej samej rzeczy, która może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom. Jednakże jest to również stan, który jest ze swej istoty nietrwały. Warto również przypomnieć, że każdy ze współwłaścicieli może żądać jej zniesienia w drodze umowy lub na podstawie orzeczenia sądowego.
Na wstępie należy zaznaczyć, że w przypadku gdy zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego przez podział między współwłaścicieli byłoby sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, to wówczas sąd przyznaje gospodarstwo tej osobie, który uzyska zgodę wszystkich współwłaścicieli. Przykładem może być gospodarstwo rolne, które zostało odziedziczone przez rodzeństwo, które następnie wyraża zgodę, aby jedno z nich sprawowało pieczę nad daną rzeczą.
W przypadku, gdy wszyscy właściciele nie wyrażą opisanej powyżej zgody, wówczas sąd przyzna gospodarstwo rolne osobie, która je prowadzi, stale w nim przebywa i pracuje na jego rzecz (gospodarstwa rolnego). Sąd może jednak wybrać spośród współwłaścicieli inną osobę, w przypadku gdy przemawiałby za tym interes społeczno-gospodarczy.
Często jednak dochodzi do sytuacji, gdy warunki które zostały wskazane powyżej, spełnia kilku współwłaścicieli jednocześnie albo gdy nie spełnia ich nikt. Wówczas sąd zobowiązany jest do przyznania danego gospodarstwa rolnemu tej osobie, która jak najlepiej zagwarantuje należyte jego prowadzenie.
Ponadto współwłaściciele mogą również złożyć wniosek dotyczący sprzedaży danego gospodarstwa rolnego. W takim przypadku sąd może zarządzić jego sprzedaż zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego. Wskazać również należy, że sąd może zarządzić sprzedaż gospodarstwa rolnego w przypadku, gdy żaden ze współwłaścicieli nie wyrazi zgody na przyznanie mu gospodarstwa.
Warto również zauważyć, że wysokość spłat z gospodarstwa rolnego, które przysługują współwłaścicielom, ustalane są na podstawie ich zgodnego porozumienia. W przypadku jego braku w/w spłaty mogą ulec obniżeniu, podczas którego bierze się pod uwagę typ, wielkość i stan gospodarstwa rolnego, jak również sytuację osobistą i majątkową współwłaściciela, który zobowiązany jest do dokonania spłat, jak również współwłaściciela, który uprawniony jest do ich otrzymania. Istnieje również możliwość rozłożenia danych spłat na raty, jak również odroczenie terminu ich zapłaty. Powyższe nie dotyczy jednakże spłat dokonywanych na rzecz współmałżonka w razie zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego należącego do wspólnego majątku małżonków.
Na marginesie warto zaznaczyć, że współwłaściciel, który otrzymał przedmiotowe gospodarstwo rolne, zbył je odpłatnie przed upływem 5 lat od chwili zniesienia współwłasności zobowiązany jest wydać proporcjonalnie korzyści pozostałym współwłaścicielom, którzy otrzymali niższe spłaty. Wyjątkiem jest zbycie gospodarstwa celem zapewnienia racjonalnego prowadzenia danego gospodarstwa rolnego.
Ważne jest również to, że pozostali współwłaściciele mogą zamieszkiwać w przedmiotowym gospodarstwie rolnym nie dłużej niż przez 5 lat od dnia zniesienia współwłasności, zaś w przypadku osób, które są małoletnimi – nie dłużej niż 5 lat od osiągnięcia pełnoletności. Możliwość taka przysługuje tym, którzy nie otrzymali przedmiotowego gospodarstwa rolnego w całości lub w części, ale do chwili jego zniesienia zamieszkiwali w tym gospodarstwie. Powyższe ograniczenie nie dotyczy tych współwłaścicieli, który są trwale niezdolni do pracy.
