Ze względu na wzrost świadomości konsumentów, poszukiwanie żywności ekologicznej, pozbawionej sztucznych nawozów i obecności preparatów bójczych oraz bogatej w składniki odżywcze, po wielu latach skupiono uwagę na orkiszu (szpelcu). Długie źdźbło tego zboża jest mniej zagrożone atakami pleśni i szkodników, więc podczas uprawy można zminimalizować ilość pestycydów, fungicydów i nawozów azotowych. Popularności orkiszu przysłużyła się również dieta zalecana przez świętą Hildegardę z Bingen. Dieta ta bazuje na produktach wegańskich z domieszką nabiału oraz mięsa. Według wspomnianej Hildegardy orkisz powinien pojawić się w każdym z trzech głównych posiłków.
Pszenica orkiszowa jest uznawana przez większość znawców za podgatunek pszenicy zwyczajnej. Zawartość substancji odżywczych w szpelcu uzależniona jest od miejsca i sposobu uprawy, warunków atmosferycznych panujących w trakcie zasiewu, niemniej jednak wartość odżywcza pszenicy orkiszowej jest wyższa w odniesieniu do pszenicy zwyczajnej. Orkisz dostarcza mniej kalorii w porównaniu z pszenicą zwyczajną, zawiera także więcej białka, które charakteryzuje się wysokim stężeniem aminokwasów. Białko występujące w szpelcu posiada dobrze przyswajalny gluten, co sprawia, że mąki otrzymane z tej pszenicy mają wysoką wartość wypiekową. Warto zauważyć, że więcej składników odżywczych niż w mące, znajdziemy w takich produktach jak kasze i otręby otrzymane z omawianego zboża.
Wśród tłuszczów zawartych w orkiszu można znaleźć takie nienasycone kwasy tłuszczowe, jak:
– kwas linolowy zapobiegający odkładaniu się w ścianach naczyń krwionośnych „blaszki miażdżycowej”
– kwas oleinowy będący składnikiem budulcowym układu nerwowego
– fitosterole obniżające stężenie cholesterolu w surowicy krwi oraz redukujące poziom nasyconych kwasów tłuszczowych
– lipidy orkiszowe będące źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E).
W omawianym ziarnie odnaleźć można kwas fitynowy mający właściwości przeciwnowotworowe z uwagi na jego udział w naprawie DNA oraz w apoptozie (procesie aktywnej samodestrukcji) komórek zmienionych nowotworowo. Nadmierne spożycie kwasy fitynowego może doprowadzić do ograniczonego przyswajania składników mineralnych.
Na właściwości przeciwzapalne i antykancerogenne orkiszu ma wpływ związek o nazwie rodanid. Substancję tę odnaleźć można w mleku kobiecym, a jej zadaniem jest ochrona niemowlęcia przed infekcjami. Rodanid wzmaga odporność i ma działanie antyalergiczne.
Warto wspomnieć o kawie orkiszowej będącej alternatywą dla zwykłej kawy – ta otrzymana z orkiszu jest łagodna dla jelit i nie zawiera kofeiny, mogą ją pić osoby cierpiące na chorobę wrzodową oraz refluksową. Napój ten nie powoduje uwalniania witamin i magnezu z organizmu.
Wpływ orkiszu na walkę z nadwagą i otyłością
Orkisz i produkty z niego wytworzone, czyli kasze, otręby i inne, przyspieszają przemianę materii, wzmagają odczucie sytości, co ogranicza chęć podjadania między posiłkami. Pszenica orkiszowa charakteryzuje się też niższą zawartością węglowodanów w stosunku do pszenicy zwyczajnej. Wspomniane produkty regulują poziom glukozy we krwi, wiec są one wskazane w diecie diabetyków.
Inne wykorzystanie pszenicy orkisz
Łuski orkiszu stosuje się do produkcji materacy i poduszek leczniczych. Takie produkty mają za zadanie poprawić krążenie obwodowe krwi, zapobiegać bólom reumatycznym oraz przeciwdziałać bezsenności. Można polecić spanie na wspomnianych materacach osobom długotrwale unieruchomionym, gdyż taki produkt leczniczy zapobiega występowaniu odleżyn.
Zawartość krzemu w pszenicy orkiszowej sprawia, iż może być ona wykorzystywana w kosmetyce, w postaci maseczek lub kremów powstałych na bazie omawianego zboża. Ponadto krzem łagodzi stany zapalne stawów, bierze udział w wytwarzaniu kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego.
Opracowane na podstawie:
„Żywieniowe i prozdrowotne znaczenie pszenicy orkisz”; Jacek Rożnowski i wsp.; Postępy Fitoterapii 1/2015
