Gluten to grupa białek, które znajdują się w pszenicy, jęczmieniu, życie i owsie. Gluten wykorzystuje się do produkcji sosów, przypraw, lodów, przetworów mlecznych oraz osłonek jadalnych ochraniających produkt spożywczy przed utratą świeżości. Wyróżniamy kilka chorób obligujących pacjentów do stosowania diety bezglutenowej. Są to głównie schorzenia na podłożu autoimmunologicznym, takie jak celiakia, choroba Duhringa, ataksja glutenozależna.
Celiakia
Przyczynę pojawienia się choroby trzewnej można odnaleźć w predyspozycjach genetycznych do wystąpienia niekorzystnych reakcji po spożyciu glutenu. W grupie wysokiego ryzyka znajdują się więc osoby, których krewni pierwszego stopnia cierpią na celiakię. Pacjenci chorujący na cukrzycę typu 1 bądź nieswoiste choroby zapalne jelit również powinni być diagnozowani pod kątem rozwoju omawianego schorzenia. Postawienie diagnozy wymaga wykonania testów serologicznych oraz biopsji kosmków jelitowych.
Rozróżniamy następujące typy choroby:
– postać klasyczna
Przy tym typie choroby objawy są charakterystyczne dla choroby trzewnej, czyli występują biegunki tłuszczowe, wzdęcia, a także dochodzi do spadku masy ciała. Powyższe symptomy skutkują rozwojem niedożywienia i zaburzeń w funkcjonowaniu układu neurologicznego. Pobranie materiału biologicznego z jelit wskazuje na utratę kosmków jelitowych.
– postać atypowa (symptomy nie dowodzą bezsprzecznie na występowanie celiakii, ale testy serologiczne są pozytywne)
– postać bezobjawowa (brak symptomów choroby przy jednoczesnym dodatnim wyniku przeciwciał i zaniku kosmków jelitowych wykrytym po wykonaniu biopsji)
– celiakia cicha (nie wykrywa się zmian patologicznych podczas pobrania materiału biologicznego z jelit, natomiast testy serologiczne dają wynik pozytywny)
Celiakia wymaga stosowania restrykcyjnej diety bezglutenowej. Jeśli wprowadzenie zmian w jadłospisie nie pomaga, należy zastosować terapię immunosupresyjną polegającą na osłabieniu bądź zahamowaniu reakcji odpornościowych przy użyciu glikokortysteroidów.
Ataksja glutenozależna
Jest to schorzenie autoimmunologiczne prowadzące do pojawiania się problemów z zachowaniem równowagi i utrzymaniem odpowiedniej pozycji ciała. Wraz z upływem czasu do objawów dołącza spadek zdolności motorycznych będący barierą w prawidłowym wykonywaniu codziennych czynności. Symptomy związane z układem pokarmowym dotykają niewielkiej grupy pacjentów. Omawianą chorobę leczy się za pomocą diety bezglutenowej oraz suplementacji witamin i biopierwiastków.
Choroba Duhringa
Choroba Duhringa zwana opryszczkowatym zapaleniem skóry jest zespołem autoimmunologicznym wynikającym z nieprawidłowej reakcji organizmu na gluten. Choroba objawia się pod postacią swędzących wykwitów skórnych umiejscowionych głównie na skórze głowy, na pośladkach, przedramionach, łokciach. Zmiany te często pozostawiają po sobie blizny. U niektórych pacjentów pojawiają się objawy gastryczne, takie jak biegunki tłuszczowe i zaburzenia wchłaniania składników odżywczych. Terapia w przypadku tej choroby polega na stosowaniu rygorystycznej diety bezglutenowej, a także zmniejszeniu spożycia jodu, który może wzmagać pojawianie się wykwitów.
Czy można stosować dietę bezglutenową w celu redukcji masy ciała?
Dotychczas nie dowiedziono definitywnie, aby skutkiem stosowania diety pozbawionej glutenu był spadek masy ciała u osób, u których nie wykryto choroby trzewnej ani innych schorzeń powodujących niekorzystną reakcję na gluten. Poza tym produkty bezglutenowe zawierają dużą ilość nasyconych kwasów tłuszczowych, które nie mają pozytywnego wpływu na stan zdrowia człowieka. Wiadomo też, że omawiane produkty spożywcze cechuje zmniejszona zawartość niektórych witamin i minerałów oraz błonnika.
