Suchość jamy ustnej u osób starszych

Kserostomię, nazywaną także suchością jamy ustnej, uznaje się za jeden z objawów starzenia się organizmu ludzkiego. Choroba ta występuje pod postacią kserostomii prawdziwej, w której dochodzi do zmniejszenia wydzielania śliny oraz kserostomii rzekomej, w której prawidłowej funkcji ślinianek towarzyszą subiektywne objawy suchości i pieczenia w jamie ustnej. Ślina spełnia wiele ważnych funkcji, z których najważniejsze to: wstępna obróbka pokarmu; ułatwienie odczuwania smaku, wstępne trawienie, utrzymanie prawidłowego pH jamy ustnej, ochrona górnego odcinka przewodu pokarmowego przed objawami refluksu żołądkowego, działanie przeciwbakteryjne.
Zaburzenia w wydzielaniu śliny prowadza do zmian chorobowych w obrębie jamy ustnej i przewodu pokarmowego. Wraz z wiekiem zmniejsza się ilość komórek wydzielniczych gruczołów ślinowych w wyniku fizjologicznego starzenia się organizmu. Zjawisko to zauważa się u osób po 65 roku życia, częściej u kobiet w okresie menopauzalnym. Do czynników miejscowych przyczyniających się do rozwoju suchości w jamie ustnej należy palenie tytoniu, oddychanie przez otwarte usta w wyniku niedrożności górnych dróg oddechowych oraz użytkowanie protez całkowitych. Kserostomia często występuje jako objaw chorób ogólnoustrojowych oraz towarzyszących chorobie Parkinsona i chorobie Alzheimera. Suchość jamy ustnej może pojawić się w wyniku zażywania niektórych leków. Podczas długotrwałego stosowania farmaceutyków może dojść do całkowitego zatrzymania wydzielania śliny, jest to jednak proces odwracalny po odstawieniu leku. Do kserostomii prowadzi stosowanie preparatów moczopędnych, przeciwdepresyjnych, obniżających ciśnienie krwi. Czynnikiem sprzyjającym pojawieniu się suchości w jamie ustnej jest także radioterapia w przypadku nowotworów głowy i szyi.
Objawy kserostomii to: duży dyskomfort związany z suchością jamy ustnej, trudności w przyjmowaniu pokarmów, nieprzyjemny zapach z ust, zaburzenia w odczuwaniu smaków, pieczenie języka, pęknięcia na wargach, sucha i popękana błona śluzowa, zapalenie kącików ust. Seniorzy cierpiący na wspomnianą chorobę mają problemy z użytkowaniem protez całkowitych.
Objawy kserostomii można złagodzić unikając słonych, kwaśnych, gorących pokarmów, które drażnią błonę śluzową. Zaleca się unikanie soków owocowych, zwłaszcza świeżo wyciskanych, ze względu na predyspozycję do rozwoju nadżerek w szkliwie zębów. Należy także wyeliminować palenie tytoniu i spożycie alkoholu. W objawowym leczeniu skuteczne mogą okazać się płukanki ziołowe (siemię lniane, kwiat malwy, prawoślazu). Można również zastosować w terapii substytuty śliny w formie tabletek do ssania, żeli, aerozoli. Sztuczna ślina nie jest jednak w stanie zastąpić śliny naturalnej, ponieważ dostępne w aptekach preparaty nie zawierają enzymów o działaniu trawiennym i bakteriobójczym.