W poprzednich artykułach omówiona została tematyka odnosząca się do samej instytucji ubezwłasnowolnienia oraz jednego z jej rodzajów – ubezwłasnowolnienia całkowitego. W niniejszym artkule przedstawiony zostanie drugi rodzaj ubezwłasnowolnienia, a mianowicie ubezwłasnowolnienie częściowe.
Ubezwłasnowolnienie częściowe może zaistnieć w przypadku ograniczenia zdolności do czynności prawnej. Zgodnie z artykułem 16 § 1 Kodeksu cywilnego ubezwłasnowolnienie częściowe można orzec tylko wobec osoby pełnoletniej, czyli mającej pełną zdolność do czynności prawnych. Stanowi to różnicę w porównaniu do ubezwłasnowolnienia całkowitego, które może zostać orzeczone również wobec osoby niepełnoletniej, mającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Przyczyny skutkujące zarówno ubezwłasnowolnieniem całkowitym jak i częściowym są takie same. W ramach przypomnienia spowodowane mogą być chorobą psychiczną, niedorozwojem umysłowym oraz innego rodzaju zaburzeniami psychicznymi, w szczególności pijaństwem lub narkomanią. Zaznaczyć należy, że ubezwłasnowolnienie częściowe stosowane jest w przypadku, gdy stan danej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę, o czym wskazuje art. 16 § 2 Kodeksu cywilnego.
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo sama podejmuje czynności prawne, ale do ich ważności potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego.
Ponadto skutkiem ubezwłasnowolnienia częściowego jest ograniczenie zdolności do czynności prawnych osoby ubezwłasnowolnionej częściowo. Taka osoba może, co do zasady, dokonywać czynności prawnych, przez które zaciąga zobowiązania lub rozporządza swoimi prawami, za zgodą jej przedstawiciela ustawowego, którym jak już zostało wspomniane jest kurator. Ponadto osoba ubezwłasnowolniona częściowo może dokonywać czynności, do ważności których ustawa nie wymaga zgody przedstawiciela. Przykładowo, osoba ubezwłasnowolniona częściowo może zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego może np. zawierać umowy sprzedaży podczas codziennych zakupów (więcej w artykule dotyczącym umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego) oraz rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.
Warto zauważyć, że ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. Jednakże istnieje również możliwość potwierdzenia takiej umowy przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo w chwili, gdy uzyska pełną zdolność do czynności prawnych.
Na marginesie zaznaczyć również można, że w chwili gdy ustaną przyczyny ubezwłasnowolnienia sąd może je chylić. Ponadto może zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe, a w razie pogorszenia jej stanu może zmienić ubezwłasnowolnienie częściowe na całkowite, zaś z wnioskiem o uchylenie ubezwłasnowolnienia może również zwrócić się osoba ubezwłasnowolniona.
