Wolne rodniki są naturalnie wytwarzane przez organizm człowieka w wyniku procesów metabolicznych. Ich niewielka ilość pomaga zwalczać m.in. stany zapalne oraz toksyny. Jednak większość wolnych rodników powstaje pod wpływem czynników zewnętrznych, a ich nadmiar prowadzi do szeregu niekorzystnych skutków dla ciała, w tym przedwczesnego starzenia.
Wolnym rodnikiem nazywamy jon lub atom z niesparowaną ilością elektronów. Dążenie do osiągnięcia parowej ilości elektronów powoduje ,,kradzież” od innych cząsteczek, którymi są najczęściej białka, materiał genetyczny lub kwasy tłuszczowe. Przy niewielkiej ilości wolnych rodników organizm potrafi sam zregenerować powstałe uszkodzenia. Naturalną obroną są antyoksydanty endogenne, czyli hormony i enzymy (melatonina, koenzym Q10).
Organizm człowieka działa w sposób przemyślany i konkretny, tzn. nic nie dzieje się w nim bez przyczyny, a prawidłowo funkcjonujący sam reguluje wszelkie reakcje w nim zachodzące. Jednak rozwój cywilizacyjny następuje w szybkim tempie, a ewolucja człowieka niestety nie nadąża. Wolne rodniki powstają w wyniku czynników, z którymi człowiek ma kontakt niemalże nieustannie, są to m.in.:
- zanieczyszczenie środowiska – spaliny samochodowe, sztuczne nawozy, dezodoranty;
- używki – alkohol, dym tytoniowy;
- promieniowanie słoneczne;
- stres.
Niebezpieczne działanie wolnych rodników potęgują nieodpowiednia dieta z wysoką zawartością środków konserwujących oraz potrawy smażone i ciężkostrawne. Organizm przy narażeniu na ogromną liczbę wolnych rodników nie zawsze potrafi skutecznie wyeliminować zagrożenie. W konsekwencji dochodzi do starzenia, osłabienia układu odpornościowego i zwiększonego ryzyka zachorowania na choroby nowotworowe. Wolne rodniki są również jedną z przyczyn chorób takich jak: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona. U seniorów borykających się z typowymi schorzeniami starszego wieku wytwarzanie naturalnych przeciwutleniaczy jest obniżone. Dlatego tak ważna jest rola świadomego trybu życia, czyli stosowanie odpowiedniej diety zawierającej antyoksydanty, np.:
- witaminy – A, C i E;
- polifenole – flawonoidy, kwasy fenolowe;
- karotenoidy – beta-karoten, luteina.
Przeciwutleniacze neutralizujące wolne rodniki znajdziemy w pożywieniu. Ich źródłem są głównie:
- owoce: aronia, winogrona, borówki, jeżyny, brzoskwinie, śliwki, czarne porzeczki, jabłka, maliny, melony, wiśnie, pomarańcze;
- warzywa: buraki ćwikłowe, brokuły, bób, fasola, cebula, czosnek, sałata, szpinak, marchew, jarmuż, pietruszka, papryka, pomidory, seler, zielony groszek;
- kakao;
- orzechy i migdały;
- zielona herbata;
- zioła: bazylia, cynamon, imbir.
