Żywność o potencjale przeciwnowotworowym

Każdego roku w Polsce na nowotwory złośliwe choruje ponad 135 tysięcy osób. Oprócz predyspozycji genetycznych, rozwój choroby uwarunkowany jest nieodpowiednim stylem życia, który wpływa niekorzystnie na procesy naprawcze komórek organizmu. Naturalne czynniki wzmacniające odporność organizmu to aktywność fizyczna, optymalna ilość snu, a zwłaszcza prawidłowa dieta, w której poza właściwym bilansem składników pokarmowych ważne jest odpowiednie spożycie witamin o działaniu antyoksydacyjnym, składników mineralnych, wysokowartościowego białka, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, probiotyków.
Antyoksydanty to związki chemiczne, wykazujące zdolność neutralizowania wolnych rodników, które w nadmiarze mogą przyczyniać się do rozwoju nie tylko miażdżycy, ale i chorób neurodegeneracyjnych, chorób układu oddechowego, a także procesów kancerogennych prowadzących do powstania nowotworów. Antyoksydanty dostarczane z pożywieniem to witamina C i E, karotenoidy, egzogenny koenzym Q10, polifenole. Bogatym źródłem przeciwutleniaczy są warzywa i owoce. Potencjał przeciwnowotworowy, jakim charakteryzuje się żywność pochodzenia roślinnego, wynika z zawartości związków fitochemicznych zapewniających roślinom działanie przeciwbakteryjne, grzybobójcze.
Wspomniane związki występują w roślinach w różnych ilościach, więc odmienny jest potencjał przeciwnowotworowy poszczególnych roślin. Do produktów o najsilniejszym działaniu antynowotworowym zaliczamy warzywa nieskrobiowe, a zwłaszcza warzywa kapustne i czosnkowate. Rośliny kapustne (kapusty głowiaste, brokuły, kalafior, brukselka, jarmuż) zwierają substancje odpowiedzialne za eliminację z organizmu związków toksycznych oraz stymulację komórek nowotworowych do apoptozy. Codzienne spożycie roślin czosnkowatych (czosnek, cebula, por, szczypior) zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe, w szczególności na nowotwór żołądka i przełyku. Zależność między konsumpcją produktów nieskrobiowych a powstawaniem chorób nowotworowych zaobserwowano w przypadku nowotworów jamy ustnej, gardła, przełyku, płuc, jelita grubego, jajników, szyjki macicy. Dzienne spożycie 50 gram omawianych warzyw obniża ryzyko zachorowania na nowotwory jamy ustnej i gardła o 28%.
Owoce są źródłem witamin, bioaktywnych związków fitochemicznych oraz antyoksydantów, takich jak: karotenoidy, polifenole i flawonoidy. Przedstawiciel polifenoli – kwas elagowy, poprzez swoje właściwości antyoksydacyjne powoduje unieczynnienie związków rakotwórczych i zwiększa możliwości obronne komórek oraz ochronę organizmu przed procesami nowotworowymi. Wspomniany związek występuje w dużych ilościach w malinach, poziomkach, truskawkach i w orzechach laskowych. Za intensywną barwę owoców odpowiadają antocyjanidyny, które poza wychwytywaniem wolnych rodników mogą wpływać na syntezę DNA, hamując tym samym proces angiogenezy (angiogeneza nowotworowa jest procesem, który polega na tworzeniu nowych naczyń krwionośnych i występuje w przebiegu wielu nowotworów złośliwych). Procyjanidyny występują w kakao i w cynamonie, ale ze względu na niewielkie spożycie tych produktów, za źródło powyższych związków uznaje się borówki i żurawiny (tylko owoce, bo sok jest w nie ubogi). Na uwagę zasługują również winogrona, bowiem w ich skórkach i pestkach obecne są polifenole, z których najistotniejszym w profilaktyce antynowotworowej jest resweratrol.
Warto wspomnieć o kurkumie, która zawiera kurkuminę, charakteryzującą się właściwościami przeciwzakrzepowymi, przeciwutleniającymi oraz silnym potencjałem przeciwnowotworowym, czyli zdolnością tłumienia reakcji wolnorodnikowych. Do nowotworów najbardziej wrażliwych na działanie kurkuminy zalicza się raka jelita grubego i prostaty. Przyswajalność kurkuminy podnosi piperyna zawarta w pieprzu.