W życiu codziennym bardzo często spotykamy się z pojęciem Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, które wiążemy z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Zakładamy, że wszystkie składniki odprowadzane są do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który również wypłaca nam wszelkiego rodzaju świadczenia. Nic bardziej mylnego. Otóż w rzeczywistości nasze składniki odprowadzane są na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, którego dysponentem jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Upraszczając, właścicielem naszych składek jest Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, zaś Zakład Ubezpieczeń Społecznych dysponuje środkami, które następnie rozlicza i wypłaca w zależności od potrzeb.
Powyższe reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczenia społeczne obejmują:
- ubezpieczenie emerytalne;
- ubezpieczenie rentowe;
- ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane „ubezpieczeniem chorobowym”;
- ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane dalej „ubezpieczeniem wypadkowym”.
Powyżej wskazane rodzaje ubezpieczeń społecznych zostaną dokładnie omówione w kolejnych artykułach.
Przychody Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pochodzą między innymi:
- ze składek na ubezpieczenie społeczne, które nie podlegają przekazaniu na rzecz otwartych funduszy emerytalnych,
- z wpłat z budżetu państwa oraz z innych instytucji,
- z oprocentowania rachunku Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
- z odsetek zobowiązań wobec Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, które były regulowane nieterminowo,
- ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami.
Ponadto zgodnie z wyżej wskazaną ustawą, ze środków zgromadzonych w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych finansowane są przede wszystkim:
- wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wypadkowego,
- wydatki na prewencję rentową[1],
- spłaty kredytów i pożyczek wraz z odsetkami, które są zaciągane celem wypłaty świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
- odsetki za nieterminowe wypłaty świadczeń,
- emerytury kapitałowe, środki gwarantowane oraz jednorazowe wypłaty, jak również wydatki mające na celu pokrycie brakujących środków niezbędnych do zapewnienia wypłat emerytur kapitałowych.
Ciekawostką jest, że Fundusz Ubezpieczeń Społecznych może otrzymywać z budżetu państwa dotacje oraz nieoprocentowane pożyczki, których celem jest uzupełnienie środków na wypłaty świadczeń gwarantowanych przez państwo, takich jak emerytury czy renty. Jak zostało wyżej podkreślone, może skorzystać z opisywanych gwarantów, jeżeli zaistnieje taka konieczność. Niestety od kilku lat składki, które wpływają od osób pracujących nie są w stanie pokryć całości wypłat dla osób będących obecnie na emeryturze. W konsekwencji, wypłata świadczeń emerytalnych przez Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest dofinansowywana z budżetu państwa.
[1] Prewencja rentowa – jest jednym z działań prowadzonych przez ZUS. Obejmuje leczenie osób ubezpieczonych, które są z jakichś przyczyn niezdolne do pracy, które następnie kieruje do ośrodków rehabilitacyjnych, celem prowadzenia badań i analizy przyczyn niezdolności do pracy oraz wyszukiwania metod i rozwiązań, by móc im zapobiegać.
